جستاری در جهاد اقتصادی و اقتصاد مقاومتی با محوریت اخلاق اقتصادی؛ تولید، توزیع و مصرف
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
حامد فتحعلیانی
1
(0دانشگاه آزاد اسلامی، همدان)
حمید حسینی
2
(دانشگاه آزاد اسلامی، همدان)
علی حسین احتشامی
3
(علوم و تحقیقات تهران)
کلید واژه: جهاد اقتصادی , اقتصاد مقاومتی, اخلاق اقتصادی , قرآن کریم, روایات اسلامی, تولید, توزیع و مصرف,
چکیده مقاله :
اقتصاد پیش از آنکه به صورت یک علم مدون در آید و حتی مدت ها پس از آن با آموزه های اخلاقی همراه بود ، اما به بهانی جدایی دانش از ارزش به تدریج از آن فاصله گرفت ، نظریه پردازان سرمایه داری جریان آزاد اقتصاد را بهترین سازو کار تامین کننده و منافع عمومی معرفی کردند اما با آشکار شدن مورد های شکست بازار دخالت دولت را جبران کنند دانستند گروهی نیز با بازگشت به ارزشهای اخلاقی را بهترین راه می دانند اسلام در ایتدا ظهور بیشترین تاکید را بر لزوم پالایش انسان ها از درون می داند ديدگاه اسلام و انديشه‌ي اقتصاداسلام در مورد جهاد اقتصادي نه تنها مثبت، بلکه به مثابه‌ي آرماني است که همواره در جان و دل اوليا و پيروان اين مکتب ريشه داشته و دارد. مقاله حاضر، که در آن «مبانی جهاد اقتصادی و نیز اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن کریم و روایات» مورد بررسی قرار گرفته، گامی هرچند ابتدایی اما بدیع و راهگشا در این خصوص است. در این بررسی، خاطرنشان شده که از منظر قرآن کریم، اقتصاد سالم و رشدیابنده مبتنی بر اصول و مبانی ذیل است :1- شناخت و تدبیر امور اقتصادی از راه تفقّه، 2-تعقل، 3- اعتقاد به توحید (تجلّی توحید در اقتصاد)، 4- اعتقاد به معاد 5-اعتقاد به مظهری از عبودیت بودن عملیات اقتصادی 6- دخالت دولت در اقتصاد،7- عدالت در عملیات اقتصادی 8- انفاق، 9- میانه روی در امور10- عدم اسراف . بخش دیگری از مقاله مذکور در ارتباط با" بررسی ابعاد جهاد اقتصادی و اقتصاد مقاومتی از دیدگاه روایات و احادیث اسلامی" می باشد که به مهمترین این موارد که در تقسیم بندی ذیل به دو دسته ، انحرافات اقتصادی و دسته دوم : اخلاق اقتصادی است بر اساس قاعده الاهم فالاهم ، به آنها می پردازیم : الف: انحرافات اقتصادی ،شامل: ربا، تبذیر، اسراف، معامله، اقتصاد، ب ) اخلاق اقتصادی، شامل: قرض، حلال، حرام، روزی، صدقه، انصاف، قناعت، نیكو كاری، سخاوت، بی نیازی، فقر و غنا، ثروت، جهاد اقتصادی. در این نوشتار، ضمن پرداختن به برخی روشهای مهمی که محققان اقتصاد اسلامی از آن بهره برده‌اند، کوشش خواهد شد تا روش استنباط آموزه‌های اقتصادی اسلام که همسو با مبانی معرفت‌شناسی فقهی اسلام باشد، ارائه شود. بر اساس بیانات رهبر انقلاب، اقتصاد مقاومتی یک الگوی علمی متناسب با نیازهای کشور ما است و بهترین راه حلّ مشکلات اقتصادی کشوردر حال حاضر است. اقتصاد مقاومتی یعنی مقاوم‌سازی محکم‌سازی پایه‌های اقتصاد؛ این چنین اقتصادی چه در شرایط تحریم، چه در شرایط غیر تحریم، بارور خواهد بود و به مردم کمک میکند. از دیدگاه مقام معظم رهبری پنج اصل اقتصاد مقاومتی عبارتند از: 1- درون‌زا بودن 2- برون‌گرا بودن 3- مردم‌بنیاد بودن 4- دانش‌بنیان بودن 5- عدالت‌محور بودن.
The point of view of Islam and thinking of Islamic economy about the economic effort not only positive but also it seemed such ideal that every time rooted at soul and heart of authorities and followers of this school. The article ,that was investigated by bases of economic effort from point of view of Quran and traditions ,though it seemed primary but it can be innovative and solver. It is notified that the grower and healthy economy from point of view of holy Quran ,could base on principals and bases that we will point them : 1-recognition and foresight about economic affairs that to be skilled in divine law.. 2-to reason 3- manifestation of monotheism in economy4- to accept Eschatology 5-manifestation of worship Allah in economic affairs 6-to interfere State at economy 7-justic at economic affairs 8-Donation 9- moderation at affairs 10-lack of wasting. Other part of the article is, investigation of spaces of economic efforts from point of view of Islamic traditions , that we will point of them.it consist two parts economic deviation sand economic Morales A; economic deviations consist of usury wastefulness, wasting, transaction , moderatio B: economic Morales: loan, legitimate, forbidden, aliment, voluntary alms ,donation ,contentment, beneficence, generosity ,in necessity ,poverty, to become rich ,wealth ,economic effort .i want to pay to some important methods that be used by Islamic researchers and so want to pay methods of inference of Islamic economy graduates that are suitable with Islamic jurisprudent culture principals. economic Morales ; is one of the part of Islamic graduates that shows growth components and economic expansion and general welfare and from other side it shows methods and comparison elements with mischiefs and to healthy economic efforts too .and so provide necessary field to intellectual growth and eternal felicity for human. As well at the article, I will prove relation between moral and economy and then to criticize of principals of capitalism that it separate from another. Then I want to investigate more important the elements of economic Morales in three parts: product, distribute consume . In other part ,I want to state about these matters: Morales manners of work and product, Morales the roles of intellectual values in economic growth , to clarify methods of cultural comparison with fields and marks of poverty and multiply ,to clarify governor principals at trade Morales , scales of determination of models of consume. The first step for motivating to economic efforts and resistant economy, is having effortant moral and that moral of people further belonged to his culture.
قرآن کریم
نهج البلاغه
ايرواني، جواد. اخلاق اقتصادي از ديدگاه قرآن و حديث. مشهد: دانشگاه علوم رضوي: اول:1384
آذرنوش، آذرتاش. فرهنگ معاصر عربی/ فارسی. تهران: نشر نی: هشتم:1386 ش.
آقا نظري، حسن. نظريه پردازي اقتصاد اسلامي. تهران: سازمان سمت: 1385.
حکیمی ، محمدرضا و محمدعلی و علی ، الحیاة، چاپ اوّل، تهران، نشر الثقافة الاسلامیة، 1368.
دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، مباني اقتصاد اسلامي. تهران: سمت: 1371
رجائی ، سیدمحمدکاظم ، معجم موضوعی آیات اقتصادی قرآن، چاپ اوّل، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1382
عبادی، جعفر ، مباحثی در اقتصاد خرد، چاپ اوّل، تهران، سمت، 1370
قدیری، اصلی، باقر ، سیر اندیشه اقتصادی، چاپ هشتم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1368
مارشال، آلفرد. اصول علم اقتصاد. ترجمه حسین موتمن. تهران: انتشارات دانشگاه تهران: 1340ش
مصطفوى، حسن. التحقيق في كلمات القرآن الكريم. تهران: بنگاه ترجمه ونشركتاب:1360 ش
معين، محمد. فرهنگ فارسي. تهران: اميركبير:1381
مکارم شیرازی و دیگران ، ناصر ، تفسیر نمونه
ميرمعزي، سيد حسين. اقتصاد كلان با رويكرد اسلامي. قم: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي
نمازی؛ حسین ، نظامهای اقتصادی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1374
ابن شعبة الحرّانی ، حسن بن علی ، تحف العقول، ترجمه کمره ای، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1398
ابن منظور، لسان العرب، چاپ اوّل، بیروت، دار الفکر، 1410 .، ج8
آمدی؛ عبدالواحد بن محمد ، غرر الحکم و درر الکلم، چاپ اوّل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1366.
بخاری، صحیح، بیروت،دارالقلم1407
بندر ريگي، محمد. المنجد (عربي ـ فارسي) ، ج2. تهران :1384 بی نا
راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، چاپ اوّل، دمشق، دار القلم بیروت،
ری شهری ، محمد ، التنمیة الاقتصادیة فی الکتاب و السنّة، چاپ اوّل، قم، دار الحدیث، 1380
صدر، محمدباقر ، اقتصادنا، چاپ دوم، المجمع العلمی للشهید الصدر، 1408
صدوق، محمدبن علی، ثواب الاعمال،قم، انتشارات رضی،1364.
صدوق، محمدبن علی،عیون اخبارالرضا،تهران،نشر صدوق،1373
طباطبایی ، سیدمحمدحسین ، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ اوّل، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1417
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اوّل، بیروت، دار المعرفه، 406 .، ج71
طريحى، فخر الدين. مجمع البحرين، ج۶ . تهران: سوم: 1375 ش،
عاملی، محمد بن حسن حرّ وسائل الشیعه، چاپ ششم، تهران، مکتبة الاسلامیه، 1403.، ج120
عمید، حسن. فرهنگ عمید، ج3. تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر: 1389
عیاشی ، محمد بن مسعود ، تفسیر العیاشی، تهران، چاپخانه علمیه، 1380.، ج2
فراهيدی، خلیل بن احمد. العین. به کوشش: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات
كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، ج2. قم. دار الحديث ، اول، 1429.
مجلسی ، محمدباقر ، بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403 ق.، ج3
محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، ج1
محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، الخصال، چاپ دوم، قم، جامعه مدرسین، 1403 ق. ، ج1
محمد بن علی بن بابویه(شیخ صدوق)، من لایحضره الفقیه، چاپ سوم، قم، جامعه مدرسین،1413 ج3
محمد بن محمد بن النعمان (الشیخ المفید)، الامالی، چاپ دوم، قم، 1413 ق
سلگی،مریم،جایگاه سعادت در سبک زندگی قرآنی،فصلنامه مطالعات قرآنی جیرفت،شماره 37 سال دهم، بهار 1398،صص309-285.