تبیین اندیشه ناصرخسرو در حوزه عقل و خردگرایی و استنتاج آموزه‌های اخلاقی آن
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیسمیه کاظمی 1 * , پریسا فرخی نژاد 2
1 - اصفهان
2 - دانشگاه ازاد اسلامی، واحد زاهدان
کلید واژه: عقل, خردگرایی , آموزه های اخلاقی, ناصرخسرو,
چکیده مقاله :
نوشتار پیش رو با هدف بررسی اندیشه های ناصرخسرو در خصوص عقل و خردگرایی, مبانی فلسفی و اعتقادی و آموزه های اخلاقی آن به رشته تحریر درآمده است. در این مقاله از رویکرد کیفی و با بهره‌گیری از روش تحلیل منطقی فرارونده در دو گام انجام شده است. در گام اول به تبیین ویژگی‌های عقل و خردگرایی،و درگام دوم به تبیین شروط لازم برای تحقق ویژگی‌های عقل و خردگرایی از دیدگاه ناصرخسرو، .ودر نهایت به استنتاج آموزه های اخلاقی منتج شده ازعقل و خردگرایی می پردازد. و تجزیه تحلیل اطلاعات با استفاده از نظام مقوله‌ای (استقرایی) انجام شده است بدین صورت که بعد از کدگذاری ، بین آنها ارتباط مفهومی برقرار گردید که در نهایت به مفاهیم کلیدی و اساسی به عنوان مولفه های اساسی حاصل گردید. که یافته‌های حاصل از مفاهیم عقل و خرد گرایی شامل: عقل کیمیای سعادت،عقل پادشاهی انسان در دو جهان،نخستین مبدع،عقل توانمند،عقل جاودان،عقل دانش پذیر،عقل کیمیای صلاح می باشد و مفاهیم حاصل ازشروط لازم برای تحقق عقل و خردگرایی شامل:داشتن عبودیت، ، داشتن عملکرد علمی ودینی، کسب نمودن معرفت باطنی و دینداری می باشد. که در نهایت, آموزه های اخلاقی عقل گرایی منتج شده شامل: رسیدن به معرفت الله ،تحقق سلوک اخلاقی، استدلال گرایی (سنجش صحت وسقم امور با معیار و دلایل منطقی و عقلانی) استقلال اندیشه و تقلیدگریزی، کسب معرفت ودانایی،مهار تمایلات نفسانی و عاقبت‌اندیشی می باشد.
The tendency to wisdom and its description are one of the most prominent and important features of Naser Khosrow's writings. The present article is intended to investigate Nasser Khosrow's thoughts on reason and rationality, philosophical and religious foundations, and his educational teachings. After describing and explaining Naser Khosrow's Philosophical and Educational Perspective, the author looks at the nature of reason and rationality to study the resulting educational teachings. In this article, the author has used descriptive, analytical, and documentary methods using library and electronic resources to describe concepts, analyze and explain the problem. Meanwhile, information analysis was carried out using a (inductive) category system. Our findings reveal that Nasser Khosrow believes that reason is the gift of the goddess of religion and the kimia of happiness in the two worlds that the wise man, with the help of which in the world, is protected from sin and in the hereafter from the fire of Hell. Also, human supremacy affects all the creatures of the science of appearance and inner being due to the existence of reason. Accordingly, the educational teachings of rationalism from the perspective of Nasser Khusraw include the fulfillment of ethical conduct, self-cultivation, reasoning (the assessment of the accuracy of the matter with the criterion and logical and rational reasons) and the independence of thought and imitation.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین.(1385). دفتر عقل وآیت عشق ، تهران، طرح نو، جلد اول
اعلایی، غلامحسین.(1391).تحلیل معرفت عقلانی مطرح شده در آیات قرآن کریم (بر اساس تفسیر المیزان) و دلالت¬های تربیتی آن بر برنامه درسی، دانشگاه آزاد خوراسگان، رساله دکتری
ایلخانی، محمد.(1390).فلسفه و دین نزد ناصرخسرو ، مجموعه مقالات همایش حکیم ناصرخسرو دانشگاه شهید بهشتی
باقری،خسرو و همکاری نرگس سجادی و طیبه توسلی.(1389).رویکردها و روشهای پژوهشی در فلسفه تعلیم و تربیت ، ناشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
پیرانی ، منوچهر.(1394).عقل در قران و اندیشه ناصرخسرو بر مبنای قصاید . مجموعه مقالات همایش حکیم ناصر خسرو
دفتری،فرهاد.(1373). نقد و معرفی کتاب: فلسله اخلاقی ناصر خسرو و ریشه های آن،مجله تحقیقات اسلامی ، سال نهم، بهار و تابستان 1373- شماره 1 و 2
فلیک،اووه.(1392).درآمدی بر تحقیق کیفی،مترجم هادی جلیلی، تهران ، نشر نی
قبادیانی قبادیانی ،ناصر خسرو.(1363).جامع الحکمتین(به تصحیح هنری کربین ومحمدمعین)، تهران،انتشارات طهوری، چاپ دوم
قبادیانی،ناصر خسرو.(1341). زاد المسافرین (محمد بذل الرحمن)،تهران، انتشارات کتابفروشی محمودی
قبادیانی ،ناصر خسرو.(1338).خوان الاخوان،تهران،انتشارات کتابخانة بارانی
قبادیانی ،ناصر خسرو.(1348).وجه دین ،چ دوم، تهران،انتشارات کتابخانه طهوری
قبادیانی ،ناصر خسرو.(1373).روشنایی نامه.(به تصحیح تحسین یازچی)تهران،انتشارات توس
قبادیانی ،ناصر خسرو.(1370).دیوان اشعارحکیم ناصر خسرو.(به تصحیح مینوی ومحقق)،تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
كلينى، محمدبن يعقوب.(1407ق)، الكافـى، (تـرجمه علىاكبر غفارى)، تهران، دارالكتب الإسلامية ،چاپ چهارم
گلستانی، سیدهاشم.(1368).فلسفه اسلامی، موسسه انتشاراتی مشعل ،جلد دوم
گلستانی،سید هاشم.کشتی آرای،نرگس.کاظمی،سمیه.(1396). تحلیل دیدگاه ناصر خسرو پیرامون دو مفهوم عقل و دین.فصلنامه مطالعات معرقتی در دانشگاه اسلامی 72.سال بیست و یکم،شماره سوم،پاییز 1396
ماحوزی،مهدی.(1382).حکیم ناصر خسرو علوی قبادیانی،نشریه نامه پارسی،شماره،29،تابستان 1382.
مسبوق،سید مهدی،نظری منظم،هادی والوار،کبری. (1391).از عقل ناصر خسرو تا عقل ابوالعلاپژوهشی تطبیقی در حوزه موضوعات ومضامین،نشریه ادبیات تطبیقی،شماره 6.
نظری، جلیل.(1384) .جهان بینی ناصر خسرو،مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز شماره 3.
ولی نژاد،شریفه.(1385).خرد وخرد ستایی در دیوان ناصرخسرو،نشریه ادبیات فارسی،شماره 7،پاییز 1385.