الاهیات اخلاقی و امکان آن درحوزۀ اندیشۀ اسلامی
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
کلید واژه: الاهیات اخلاقی, الاهیات عملی, فقه, مقاصد الشریعه, مستقلات عقلیه, تجزی در اجتهاد ,
چکیده مقاله :
الاهیات اخلاقی، اصطلاحی در حوزۀ مسیحیت کاتولیک است. در دایره‌المعارف کاتولیک، حوزه الاهیات جامع به دو بخش الاهیات جزمی و الاهیات اخلاقی تقسیم می‌شود. الاهیات جزمی، به مباحث نظری و الاهیات اخلاقی، به مباحث عملی می‌پردازد. وظیفه این الاهیات، طراحی هنجارهای اخلاقی و دینی برای حوزۀ عمل انسانی است. امروزه، الاهیات اخلاقی از زیرمجموعه‌های الاهیات عملی محسوب می‌شود. زیرا در قرن نوزدهم الاهیات عملی به منزلۀ یک کل آمیخته با زندگی بشر شکل گرفت. هرچند این الاهیات مربوط به تجربۀ تاریخی مسیحیت است، ولی هستۀ مرکزی رویکرد آن از یک سو، عبارت است از فعال کردن ظرفیت‌های عملی الاهیات در صحنۀ زندگی معاصر، و چالش با سکولاریسم در مدیریت زندگی انسان دیندار از سوی دیگر، که در همۀ ادیان ابراهیمی مشترک بوده است. اگر الاهیات اخلاقی، نظریاتی در خصوص روابط انسان و افعال آزادانۀ او در مقابل خدا باشد و از وسایلی سخن بگوید که خدا برای دست‌یابی به آن هدف در اختیار آدمی قرار داده است، ما در حوزۀ اسلامی می‌توانیم اخلاق و فقه را، مشروط به آنکه بر اساس نیاز زمانه بازخوانی و بررسی عقلانی شوند، حیطه الاهیات اخلاقی در اسلام معرفی کنیم. فایدۀ این الاهیات، اصلاح بعضی فتاوا، بالا بردن قدرت تشریح و تبیین احکام و راه‌های تحقق بخشیدن به آرمان‌های دینی است.
The field of religion is divided into dogmatic and moral theology in Catholic encyclopedia. Dogmatic theology refers to theoretical issues and moral theology refers to practical issues. The duty of this theology is to design moral and religious problems for practical field of human. Today, moral theology is subcategory of practical theology. Practical theology framed as a whole and mixed with human life. Although this theology is related to historical experience of Christianity, the central core, in one hand, activates the capacities of practical theology in contemporary human life and in another hand, challenges secularism in management of life which is common in all Abrahamic religions. If moral theology has ideas about human relations and human free acts against God and talks about instruments which we are bestowed to reach to goals, in field of Islam we have ethics and jurisprudence as moral theology in Islam if they are logically reviewed and considered according to life’s need. The benefit of this theology is to rectify the judgments, to strengthen the power of analysis and specification of decree, and the ways to materialize religions goals.
"ابراهیمی‌دینانی، غلامحسین (1377). ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: طرح نو، ج2.
بابایی، حبیب‌الله (1390). «درآمدی بر الاهیات عملی در اندیشه مدرن»، در: نقد و نظر، ش61، ص109-135.
پازوکی، شهرام (1374). «مقدمه‌ای در باب الاهیات»، در: ارغنون، ش5 و 6، ص1-10.
پارساپور، محمدباقر (1381). «نظریه حقوق طبیعی»، در: پژوهش‌های فلسفی و کلامی، ش13 و 14، ص141-151.
حلی (1367).
خزاعی، زهرا و دیگران (1389). جستارهایی در اخلاق کاربردی، قم: دانشگاه قم.
ذاکری، علی‌اکبر (1374). «کاوشی نو در فقه اسلامی»، در: فقه و اصول، ش3.
رمضانی، رضا (1387). آرای اخلاقی علامه طباطبایی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
سبحانی تبریزی، جعفر (1365). «حسن و قبح عقلی یا پایه ارزش‌های اخلاقی جاویدان»، در: نور علم، ش17، ص48-71.
الطایی، سرمد (1379). «نگاهی به کتاب مقاصد الشریعه»، ترجمه: زاهد ویسی، در: قبسات، ش18، ص138-145.
طباطبایی، سید محمدحسین (1385). شیعه و مذاکرات و مکاتبات هانری کربن با علامه، تنظیم: علی احمدی، هادی خسروشاهی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
فرانکنا، ویلیام کی. (1376). فلسفه اخلاق، ترجمه: هادی صادقی، قم: مؤسسه فرهنگی طه.
فیض، علیرضا (1385). مبادی فقه و اصول، تهران: دانشگاه تهران.
سالارزانی، امیرحمزه؛ فتوحی، عبدالله (1389). «تحقیقی پیرامون تجزی اجتهاد»، در: ندای اسلام، ش41.
محمدی، ابوالحسن (1386). مبانی استنباط حقوق اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
مصباح، محمدتقی (1376). دروس فلسفه اخلاق. تهران: اطلاعات.
مک‌گراث، آلیستر (1384). درس‌نامه الاهیات مسیحی، ترجمه: بهروز حدادی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
مکینزی، رالف (1386). اخلاق مسیحی، مترجمان: محمد سوری، اسماعیل علیخانی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ملکیان، مصطفی؛ لاریجانی، صادق؛ محقق داماد، مصطفی؛ عابدی شاهرودی، علی (1376). «فلسفه فقه در نظرخواهی از دانشوران»، در: نقد و نظر، ش12، ص2-113.
ملکیان، مصطفی (1385). مشتاقی و مهجوری، تهران: نگاه معاصر.
موسوی بجنوردی، سید محمد (1379). «ملاک حقوق زنان و مردان»، در: کتاب نقد، ش1، ص8-23. میشل، توماس (1377). کلام مسیحی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
میشل، توماس (1381). کلام مسیحی، ترجمه: حسین توفیقی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
هاروی، ون آستن (1390). فرهنگ الاهیات مسیحی، ترجمه: جواد طاهری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
یوسفی، محمدطاهر (1377). «پژوهشی در باب مستقلات عقلیه»، در: خردنامه صدرا، ش14، ص79-82.
Koch, Antony; Arthur, Preuss (2010). ""Definition and Scope of Moral Theology"", in: A Handbook of Moral Theology.
Moral Theology"", Encyclopedia Britannica. www.Britannica.com, latest access: 2013/12/27.
Moral Theology"", Catholic Encyclopedia. www.newadvent.org, latest access: 2013/12/27.