حبّ و عشق الهی و نقش آن در انگیزش اخلاقی از دیدگاه ابوحامد غزالی
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
کلید واژه: انگیزش, اخلاق, حبّ, عشق, غزالی ,
چکیده مقاله :
علت گرایش انسان به افعال اخلاقی یکی از مهمترین مباحثی است که در فرا اخلاق مورد بحث واقع می شود. این مسئله تحت عنوان «نظریه انگیزش اخلاقی» در آثار فیلسوفان و علمای اخلاق مورد بحث قرار می گیرد. دیدگاه فیلسوفان اخلاق در این خصوص متفاوت است. سقراط شناخت را عامل اصلی انگیزش اخلاقی معرفی می کند و ارسطو علاوه بر شناخت، عوامل دیگری چون احساس، تخيل، ميل، شوق، عقل، غايت، شخصيت، اراده را در انگیزش اخلاقی مؤثر می داند. در بین علمای اخلاق مسلمان، ابوحامد غزالی به بحث از علل و عوامل انگیزش اخلاقی اهتمام ویژه داشته است. وی عوامل مختلفی، چون اراده الهی، شناخت، حبّ ذات، هنر، سماع و وجد را در انگیزش اخلاقی مؤثر می داند. نقشی که او برای حبّ و عشق به حق تعالی در انگیزش انسان به سوی اعمال اخلاقی قائل است از سایر عوامل پر رنگ تر است و حتی می توان گفت که بعد از اراده و امر خدا هیچ عاملی به اندازه حبّ و عشق به او در تحریک انسان و انگیزش اخلاقی او مؤثر نیست.
The reason of human inclination to moral deeds is one of the most important issues which is discussed in meta-ethics. This issue is discussed in writings of philosophies and scholars of ethics under the name of theory of behavioral motivation. The viewpoints of scholars of ethics are different about this issue. Socrates introduces the main reason of theory of behavioral motivation is recognition, and Aristotle not only includes recognition but also feeling, imagination, inclination, enthusiasm, wisdom, character, willing. Among the Islamic scholars of ethics, Abu Hamed Qazali has looked specifically to discussion of reasons of behavioral motivation. He thinks that God’s will, recognition, affection of God, art, exultation and so on are effective in behavioral motivation. In his vision the role of love to God is playing more role than others, and after God’s will there would be no other reason but love to God in motivating moralities.
"قرآن کریم
ادواردز، پل، (1378)؛ فلسفه اخلاق، انشاءالله رحمتي ،تهران ، تبيان.
آبراهاموف، بنیامین، (1389)؛ نظریه غزالی در باره عشق الهی، سمیرا ارسنجانی، مجموعه مقالات غزالی پژوهی،تهران، خانه کتاب
اتينکسون، ريتا. ال و ديگران، (1391)؛ زمينه¬هاي روان¬شناسي هيلگارد، محمد نقي براهني و ديگران، تهران، رشد
ارسطو، (1385)؛ اخلاق نیکوماخوس، محمد حسن لطفی، تهران، طرح نو
اسلامی، سید حسن، (1378)؛ اخلاق فضیلت مدار و نسبت آن با اخلاق اسلامی، پژوهش¬نامه اخلاق، شماره 1
افلاطون، (1380)؛ آپولوژی، محمد حسن لطفی، مجموعه آثار، ، تهران، خوارزمی، ج 1
خداپناهي، محمد کريم،(1382)؛ انگيزش و هيجان، تهران، سمت
امام خمینی، روح الله، (1376)؛ شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
شریف، میان محمد، (1365)؛ تاریخ فلسفه در اسلام،تهران، مرکز نشر دانشگاهی
شیرازی صدرالمتألین، (1981)؛ الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی،
غزالی، محمد ، (1406)؛ احیاء علوم الدین، بیروت، دارالفکر، الطبعه الاولی
--------، (1354)؛ کیمیای سعادت، حسین خدیو جم، تهران، شرکت سهامی، کتاب¬های جیبی، چاپ اول
--------، (1975)؛ معارج القدس فی مدارج معرفت النفس، بيروت، دار الآفاق الجديدة
فرانکنا، ويليام.کي، (1376)؛ فلسفه اخلاق، هادي صادقي، قم، موسسه فرهنگي طه
کاپلستون، فردریک، (1375)؛ تاریخ فلسفه، جلد 1، جلال¬الدین مجتبوی، تهران، سروش
ناجی، زهره سادات و جوادی محسن، روان¬شناسی اخلاقی غزالی، فصلنامه پژوهش¬های فلسفی کلامی، تهران، سال یازدهم، شماره 1
نوسباوم، مارتا، (1374)؛ ارسطو، دکتر عزت¬اله فولادوند، تهران، طرح نو