بررسی آموزشی-تربیتی موضوع قوامیت مردان بر زنان در پرتو آموزه های قرآن کریم
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیریحانه امام جمعه 1 , جعفر نکونام 2 * , مهرداد عباسی 3
1 - واحدعلوم وتحقیقات،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران
2 - دانشگاه قم،قم،ایران
3 - واحدعلوم وتحقیقات،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران
کلید واژه: سوره نساء , قوامیت, بررسی آموزشی- تربیتی, اموزه های اخلاقی,
چکیده مقاله :
سوره نساء یکی از سور مدنی است .دراین سوره مسائل وحقوق زناشویی مطرح شده است.یکی ازمسائل مطرح دراین سوره «قوامیت » مردان بر زنان است. آیه سی وچهار این سوره قوامیت مردان برزنان را براساس انفاق و تفضیل مردان بیان کرده است. مساله قوامیت مردان مورد توجه مفسران از آغاز تا به حال قرار گرفته و هرکدام از آنها براساس فرهنگ حاکم برجامعه برداشت هایی از این آیه داشته اند. این آیه در مقام بیان اخلاقی موضوع تصدی امور مردان نسبت به زنان است و مفسران دو عنوان انفاق و تفضیل را عامل قوامیت بیان کرده و در تعیین مصداق انفاق و تفضیل دیدگاه های گوناگونی را ارائه داده اند. این دیدگاه ها از حالت افراط و تفریط فراوان برخوردارهستند. در این پژوهش براساس سیاق آیات سوره نساء وآیات قبل و بعد از آیه «قوامیت »و آیات دیگر در بقیه سوره ها ودقت درمعنای انفاق و تفضیل و قوامیت به این نکات رسیده است که قوامّیت قرابت و نزدیکی با تکالیف آموزشی و اخلاقی از جمله رفتار بر اساس عدل، رعایت حدود، رعایت اصل معروف، نفی ضرر و تعدّی، گذشت و... از سوی مرد به زن است. و همچنین «حوزه نفوذ قوامیت مردان مربوط به مسائل خانوادگی وزناشویی» است وحوزه های دیگر زندگی زنان را دربرنمی گیرد وزنان در بقیه موارد از اختیار تام برخوردارهستند. همچنین از سیاق آیات مرتبط با احکام زناشویی و آیات قبل و بعد آیه 34 سوره نساء میتوان دریافت که قوامیت مرد بر زن فقط مربوط به حوزه زناشویی است و زن در سایر موقعیت های زندگی از شخصیت خاص و مستقل خود برخوردار است و در پیش‌گاه خدای متعال، تنها ملاک و معیار برتری تقوا می باشد. در نهایت از مجموع آموزه های اخلاقی اسلام استنیاط می گردد که قوامیت مرد بر زن بر دو اساس است ، «انفاق » که به پرداخت مهریه تفسیر شده است و «تفضیل» که براساس آیات دیگر قرآن می توان آن را به «روزی رسانی » تفسیر کرد . اسلام پاية احكام و حقوق مربوط به زن را بر مبناي فطرت وی قـرار داده است، زيـرا وظـايف اجتماعي و تكاليف اعتباري به فطرت و سرشت انسان ختم مي شود.
Surah An-Nisa 'is one of the civil surahs. In this surah, marital issues and rights are discussed. One of the issues raised in this surah is the "solidity" of men over women. Verse 34 of this surah states the strength of the men of woman based on the charity and detail of the men. The issue of men's strength has been considered by commentators from the beginning until now, and each of them has had interpretations of this verse based on the prevailing culture in society. This verse, in the position of moral expression, is the subject of men's affairs over women, and the commentators have expressed the two titles of charity and detail as a factor of consistency, and have presented various views in determining the example of charity and detail. These views are full of extremism. In this study, based on the context of the verses of Surah An-Nisa 'and the verses before and after the verse of "Consistency" and other verses in the rest of the Surahs and accuracy in the meaning of charity, detail and consistency, it has been reached that consistency is close to educational and moral duties including behavior. The basis of justice is the observance of limits, the observance of the well-known principle, the denial of harm and transgression, forgiveness, etc. by men to women. It is also the "sphere of influence of men's solidarity related to family and marital issues" and does not cover other areas of women's lives, and women have full authority in other cases. Also, from the context of the verses related to marital rulings and the verses before and after verse 34 of Surah An-Nisa ', it can be seen that the authority of man over woman is only related to the field of marriage and woman has her own special and independent personality in other life situations. Is the only criterion of superiority of piety. Finally, it is inferred from all the moral teachings of Islam that the authority of a man over a woman is based on two principles, "infagh" which has been interpreted as paying dowry and "tafzil" which according to other verses of the Qur'an can be interpreted as provision. Islam has based the rules and rights of women on their nature, because social duties and responsibilities end with human nature.
قرآن
ابن منظور ،لسان العرب ، داراحياء التراث العربي,1, بيروت1408ق
ابنعاشور، محمدطاهر، تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور، 30جلد، مؤسسة التاريخ العربي - لبنان - بيروت، چاپ: 1، 1420 ه.ق.
ابوحيان، محمد بن يوسف، البحر المحيط فى التفسير، 11جلد، دار الفكر - لبنان - بيروت، چاپ: 1، 1420 ه.ق.
آلوسى، محمود بن عبدالله، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني، 16جلد، دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون - لبنان - بيروت، چاپ: 1، 1415 ه.ق.
بلاغى، محمدجواد، آلاء الرحمن في تفسير القرآن، 2جلد، وجدانى - ايران - قم، چاپ: 1.
جعفری ،محمدتقی، شرح و تفسير نهج البلاغه، دفتر تبليغات اسلامي،1368،قم
حسينى همدانى، محمد، انوار درخشان در تفسير قرآن، 18جلد، لطفى - ايران - تهران، چاپ: 1، 1404 ه.ق.
رازي، جمال الدين ابوالفتوح، روح الجنان وروض الجنان،کتابفروشی اسلامیه ،1398ق،تهران
زحيلى، وهبه، التفسير المنير في العقيدة و الشريعة و المنهج، 32جلد، دار الفكر - سوريه - دمشق، چاپ: 2، 1411 ه.ق.
زمخشرى، محمود بن عمر، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل فى وجوه التأويل، 4جلد، دار الكتاب العربي - لبنان - بيروت، چاپ: 3، 1407 ه.ق.
سیوری ، جمال الدين المقداد بن عبدالله، كنز العرفان في فقه القرآن، انتشارات مرتضوي،1385،قم شمس الدین ،محمد مهدی ، حدود مشاركت سياسي زنان در اسلام،ترجمه علی عابدی،انتشارات بعثت ،1372،تهران.
طباطبايى، محمدحسين، ترجمه تفسير الميزان، 20جلد، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى - ايران - قم، چاپ: 5، 1374 ه.ش.
طبرى، محمد بن جرير، جامع البيان فى تفسير القرآن (تفسير الطبرى)، 30جلد، دار المعرفة - لبنان - بيروت، چاپ: 1، 1412 ه.ق.
طریحی،شیخ فخرالدین،مجمع البحرین ،انتشارات مرتضوی،قم،1365
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیرعاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1409
عظیم زاده اردبیلی، ف. (1387). قوامیت مرد از نگاه قرآن کریم و کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان . اندیشه دینی, 10
26), 65-82.
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=83506
فيض كاشاني، ملامحسن،تفسیر صافی،کتاب فروشی اسلامی ،1362،تهران
قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحكام القرآن، 20جلد، ناصر خسرو - ايران - تهران، چاپ: 1، 1364 ه.ش.
مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، 28جلد، دار الكتب الإسلامية - ايران - تهران، چاپ: 10، 1371 ه.ش.
نیشابوری،نظام الدین حسن بن محمد بن حسین،غرائب القرآن ،دارالکتب العلمیه ،لبنان ،1416.
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، 10جلد، ناصر خسرو - ايران - تهران، چاپ: 3، 1372 ه.ش.