مولفه‌های کمال انسانی در خطبه متقین امیرالمومنین در نهج البلاغه
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیمهرناز دادخواه 1 , طیبه اکبری راد 2 * , محمد قاسمی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: کمال انسانی, مولفه های نهج البلاغه, خطبه متقین.,
چکیده مقاله :
هدف از این نوشتار تعیین مولفه ها و شاخصه های کمال انسانی از منظر امیرمومنان در کتاب عظیم نهج البلاغه می باشد و حضرت در خطبه متقین (پارسایان) که به خطبه همام نیز معروف است، مولفه هایی همچون اطاعت از پروردگار متعال، راستگویی، صداقت، میانه روی، فروتنی، بستن چشم از حرام، وقف خود برای علم سودمند، عظمت خالق، خوف از تلاش، کم توقع بودن، زهد و عبادت، همچنین استقامت و دینداری، دور اندیشی در سختی ها، روزی حلال و انجام اعمال صالح را جزو صفات کمال انسانی وضعیت پارسایان می شمارد. در این مقاله کوشیده ایم مراحل سیر انسان به سوی کمالات انسانی را از منظر امیر مومنان در خطبه متقین بیان نماییم.
The purpose of this article is to determine the components and indicators of human perfection from the perspective of the Amir of the Faithful in the great book of Nahj al-Balagheh, and in the sermon of the pious (Parsayyan), which is also known as the sermon of the Hammam, the Prophet mentioned such components as obedience to the Almighty God, truthfulness, honesty, Moderation, humility, turning a blind eye to the forbidden, devoting oneself to useful knowledge, the greatness of the creator, fearing effort, having low expectations, asceticism and worship, as well as perseverance and piety, foresight in hardships, halal sustenance and doing righteous deeds are among them. The attributes of human perfection are the status of pious people. In this article, we have tried to explain the stages of human progress towards human perfection from the perspective of Amir Momenan in the sermon of the pious.
ابراهیمیان، سیدحسین. (1381). انسان شناسی، تهران، دفتر نشر معارف.
ابن ابی الحدید، عبدالمجید بن بقیه الله. (1378). شرح نهج البلاغه، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی.
اسفندیار، محمدرضا. (1381). انسان کامل اثر عزالدین نسفی، تهرانف موسسه فرهنگی اهل قلم.
اکبری راد، طیبه. (1395). معناشناسی عمل صالح و حوزه‌های معنایی مرتبط با آن در قرآن کریم. تهران، دانشگاه تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
آذربایجانی، مسعود. شجاعی، محمدصادق. (1401). روانشناسی در نهج البلاغه (مفاهیم و آموزه ها). پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بحرانی، کمال الدین میثم بن علی بن میثم. (1402 ق). شرح نهج البلاغه، بیروت، دارالثقلین، اول.
تولتس، دوآن. (1390). روانشناسی کمال و الگوهای شخصیت سالم، ترجمه گیتی خوشدل، تهران، نشر پیکان، ج 17.
تولتس، دوآن. پی سیدنی، الن شوتنر. (1391). نظریه های شخصیت، ترجمه یحیی سید محمدی، ویراست نهم، ج 21، تهران.
جوادی آملی، عبدالله. (1400). سلونی قبل ان تفقدونی ( تحریر نهج البلاغه). 3 جلدی. نشر اسراء. 1937 ص.
حرانی، ابن شعبه. (1376). تُحَفُ العُقول فیما جاءَ مِنَ الحِکَمِ وَ الْمَواعظ عَنْ آل‌ِ الرّسول، قم.
خونی، حبیب الله بن محمدهاشم. (1392). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه. ناشر انوار الهدی، 616 ص.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1383). مفردات الفاظ القرآن. ناشر ذوی القربی. زبان عربی، 1248 ص.
رفیعی، جواد. آقایی، محمدرضا. (1386). آموزه‌هایی از نهج‌البلاغه، دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه). 136 ص.
زمانی نجف آبادی، مصطفی. (1380). شرح نهج البلاغه ، قم، ناشر انتشارات فاطمة الزهرا(س).
سروش، عبدالکریم. (1375). اوصاف پارسایان، موسسه فرهنگی صراط، تهران.
صالحی، اکبر. السادات تهامی، رحیمه. (1388). بررسی و تحلیل عوامل و موانع موثر در تربیت دینی بر مبنای سخنان حضرت علی (ع) در نهج البلاغه، دوفصلنامه تربیت اسلامی، دوره: 4، شماره: 9.
طاهری، ابوالقاسم. (1383). راهنمای آموزش و پژوهش در نهج‌البلاغه. دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه). 246 ص.
طباطبایی، سید محمدکاظم. اسدعلیزاده، اکبر. دین پرور، سیدجمال الدین. (1395). در محضر خورشید (گزیده‌ای از نهج البلاغه)، قم، حوزه علمیه قم ، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران ، مرکز نشر هاجر، 231 ص.
عبده، محمد. (بی تا). شرح نهج البلاغه، قاهره، مصر، نشر مطبعه الاستقامه.
غلامعلی ،احمد. (1398). شناخت نامه نهج البلاغه. ناشر سمت. 323 ص.
گرامی، غلامحسن. (1387). انسان در اسلام، تهران، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، دفتر نشر معارف.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1401). بهترین ها و بدترین ها از دیدگاه نهج البلاغه. انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مصباح، محمدتقی. (بی تا). دروس فلسفه اخلاق.
مطهری، مرتضی. (1393). انسان کامل، نشر صدرا. 334 ص.
مغنیه، محمدجواد. (1392). فی ظلال نهج البلاغه (حکمت‌ها)، ناشر شرکت چاپ و نشر بین الملل، 442 ص.
موسوی، عباس علی. (1377). شرح نهج البلاغه، لبنان، بیروت، نشر دار الرسول الاکرم صلی‌الله‌عليه‌و‌آله و سلم. 5 جلد.
نسفی، عزیزالدین بن محمد. (1384). مجموعه رسائل مشهور به کتاب‌‌الانسان‌الکامل با پیش‌گفتار هانری کربن، تهران،: طهوری، انجمن ایران‌شناسی فرانسه در تهران.
نصری، عبدالله. (). فلسفه و آفرینش، کانون اندیشه جوان، تهران.
نصری، عبدالله. (1381). سیمای انسان کامل از دیدگاه مکاتب، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
نهج البلاغه امیرالمومنین (ع). (1383). ترجمه محمدتقی جعفری، مشهد انتشارات آستان قدس رضوی.
هاشمی، سیدحسین. (1389). اخلاق در نهج البلاغه، موسسه بوستان کتاب، قم.
123 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 136 - 123
مولفه‌های کمال انسانی در خطبه متقین امیرالمومنین
در نهج البلاغه
مهرناز دادخواه 1
طیبه اکبری راد 2
محمد قاسمی 3
چکیده
هدف از این نوشتار تعیین مولفه ها و شاخصه های کمال انسانی از منظر امیرمومنان در کتاب عظیم نهج البلاغه می باشد و حضرت در خطبه متقین (پارسایان) که به خطبه همام نیز معروف است، مولفه هایی همچون اطاعت از پروردگار متعال، راستگویی، صداقت، میانه روی، فروتنی، بستن چشم از حرام، وقف خود برای علم سودمند، عظمت خالق، خوف از تلاش، کم توقع بودن، زهد و عبادت، همچنین استقامت و دینداری، دور اندیشی در سختی ها، روزی حلال و انجام اعمال صالح را جزو صفات کمال انسانی وضعیت پارسایان می شمارد. در این مقاله کوشیده ایم مراحل سیر انسان به سوی کمالات انسانی را از منظر امیر مومنان در خطبه متقین بیان نماییم.
واژگان كليدي
کمال انسانی، مولفه های نهج البلاغه، خطبه متقین.
[1] . دانشجوی دکتری، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: mehrnaz_dadkhah@yahoo.com
[2] . استادیار، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: akbariradtaiebeh@gmail.com
[3] . استادیار، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: dr.ghasemi92@yahoo.com
تاریخ دریافت: 15/10/1402 پذیرش نهایی: 19/1/1403