ویژگیهای اخلاقی محمد علی شاه با توجه به توصیفات و نوشته های معاصرینش
محورهای موضوعی : Ethics and Islamic Educationمنصور مومنی 1 , فیاض زاهد 2 * , مجید رضا رجبی 3
1 - گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: محمد علی شاه, تبعید, حکومت, استخاره, مشروطه.,
چکیده مقاله :
در این جستار کوشش شده تا توصیفی عینی از محمد علی شاه به روایت هم عصرانش به تصویر کشیده شود. این توصیفات را باید در بستر زمان خود سنجید یعنی در دورانی که تضاد و تقابل میان «درد دین داران حکومت مشروعه» و «درد ملت داران حکومت مشروطه» به منتهی درجه خود رسیده بود و هر یک از طرفین در نهایت مردی و نامردی در تخریب دیگری در تلاش بود. شاه در تاریخ ایران همواره به نماد نگهبان دین و دولت و پدر ملت ایران بوده است و نا صوابی، سوگند شکنی، بد عهدی، دروغ، و دشمنی و کژ رفتاری با مردم از فردی در آن جایگاه نه تنها ناپسند بلکه دور انتظار نیز بود. اما محمد علی شاه، آنچنان که در ادامه می آید، تماماً کوشش کرد که خود را منفورترین شاه تاریخ ایران کند. سوگندش را نقض کرد، دست در خون مردم شست، ملک را به بیگانه سپرد، پناهنده بیرق بیگانگان شد، سرمایه ملی را به تاراج برد، و برای خوشایند طرفدارانش دست به سرکوب و کشتار شدید منتقدان و مخالفانش زد.
This essay attempts to portray an objective description of Mohammad Ali Shah as narrated by his contemporaries. These descriptions should be considered in the context of their time, that is, in a period when the conflict and confrontation between the “pain of the religious people of the legitimate government” and the “pain of the people of the constitutional government” had reached its peak, and each side was ultimately a coward trying to destroy the other. In Iranian history, the Shah has always been a symbol of the guardian of religion and state and the father of the Iranian nation, and injustice, breaking oaths, breaking promises, lying, and hostility and mistreatment of the people from a person in that position were not only unacceptable but also expected. But Mohammad Ali Shah, as will be seen below, made every effort to make himself the most hated king in Iranian history. He broke his oath, washed his hands in the blood of the people, handed over the kingdom to foreigners, became a refugee under the banner of foreigners, plundered the national capital, and, to please his supporters, began to suppress and severely kill his critics and opponents.
افشار، ایرج. (1386)، مقالات تقی زاده، تهران، انتشارات توس.
افشار، ایرج، (1374)،روزنامه خاطرات عین السلطنه، جلد اول، تهران، انتشارات اساطیر.
افشار، ایرج، (1387)، محمد علی میرزا ولیعهد و محمد علی شاه مخلوع، تهران، نشر آبی.
افشار، ایرج، (1361) یادداشت های تاریخی خاطرات مستشارالدوله صادق، تهران، انتشارات فردوسی.
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم. (1397) تلاش آزادی، تهران، نشر علم.
براون، ادوارد، (1397) انقلاب ایران، ترجمه احمد پژوه (میرزا احمد خان مبشر همایون شیرازی) به اهتمام عبدالکریم جربزه دار، تهران، انتشارات اساطیر.
پدرام، نرگس، (1401) اسناد تاریخی خاندان غفاری، تهران، انتشارات دکتر محمود افشار.
جربزه دار، عبدالکریم، (1387) مجله یادگار، تهران، انتشارات اساطیر.
جکسن، ویلیامز، (1401) از قسطنطنیه تا زادگاه عمر خیام، ترجمه رضا نمازی، تهران، انتشارات ایرانشناسی.
رعد قزوین، (1390) نشریات عصر مشروطه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
زرین کوب، عبدالحسین و زرین کوب، روزبه، (1380) دو رساله درباره انقلاب مشروطیت ایران از ابوالقاسم خان ناصرالملک و محمد آقا ایروانی، تهران، سازمان اسناد ملی.
ساسانی، خان ملک، (1386) یادبودهای سفارت استانبول، تهران، انتشارات اساطیر.
شیخ الاسلامی، محمد جواد، (1367) قتل اتابک و شانزده مقاله تحقیقی دیگر، تهران، انتشارات کیهان.
طباطبایی، سید جواد، (1399) سقوط اصفهان به روایت کروسینسکی، چاپ سوم، تهران، انتشارات مینوی خرد.
فرمانفرمائیان، حافظ، (1396) سفرنامه حاجی پیرزاده، جلد دوم، تهران، انتشارات اساطیر.
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، اسناد بنان¬السلطنه، مخزن 10987.
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، اسناد بنان¬السلطنه، مخزن 10988.
کرمانی، ناظم الاسلام، (1387) تاریخ بیداری ایرانیان، جلد اول، چاپ هشتم، تهران، امیر کبیر.
مستوفی، عبدالله، (1386) شرح زندگانی من، تهران، نشر کتاب هرمس.
موسوی، محمد مهدی، (1392) خاطرات احتشام السلطنه، تهران، انتشارات زوار.
میرزایی، محسن، (1376) روزنامه خاطرات عزیزالسلطنه ملیجک ثانی، تهران، انتشارات زریاب.
مینوی، مجتبی، (1401) نوروزنامه، چاپ پنجم، تهران، انتشارات اساطیر.
هدایت (مخبر السلطنه)، مهدی قلی خان، (1389) خاطرات و خطرات، تهران، انتشارات زوار.