استانداردهای اخلاقی و رفتاری: خوانش حقوقی و آثار اجتماعی آنها
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیمحمدرضا ویژه 1 * , آزاد رضائی 2
1 - دانشگاه علامه طباطبائی (ره)
2 - دانشگاه علامه طباطبائی (ره)
کلید واژه: استانداردهای اخلاقی, استانداردهای رفتاری, قواعد رفتاری, اعتماد عمومی, تعالی اخلاقی, کثرت‌گرایی حقوقی, هنجار حقوقی.,
چکیده مقاله :
استانداردهای اخلاقی و رفتاری (استانداردهای حرفه‌ای) مبتنی بر برخی اصول، ارزشها و معیارهای اخلاقی مرتبط با شغل هستند که در این میان استانداردهای اخلاقی همچون بیانیههای ارزشی و اخلاقی، فضایل اخلاقی را تعیین و استانداردهای رفتاری نیز در جهت راهنمایی اعضای حوزههای بخشی بدان‌ها تعیّن میبخشند. از سویی نیز، به ویژه کشور ما با گروهی از معضلات از قبیل بحران آب، بحران محیط زیست، بحران اعتماد و سایر بحرانهای اجتماعی دست به گریبان است که در بسیاری از مواقع ممکن است، تمامیت کشور را با تهدید روبهرو کند. باور بر این است که وقوع چنین مسائلی ناشی از بیتوجهی به ارزش‌های اخلاقی و مسائلی از قبیل ترجیح منافع شخصی و گروهی بر منافع عمومی و در مجموع فساد و ... است. پیش فرض ما این است که تصویب استانداردهای حرفه‌ای در هر قسم آن و به‌ویژه خوانش و تلقی حقوقی نسبت بدان‌ها، در بدو امر موجب حکومت ارزش‌های اخلاقی در سطوح حرفه و شغل و سپس تعالی اخلاقی بخش عظیمی از جامعه خواهد شد. در این میان ضمن بررسی توصیفی-تحلیلی موضوع، دریافتیم که از این مجرا، تعالی اخلاقی، مبارزه با فساد و تقویت اعتماد ملی، صیانت از حقوق شهروندی، تقویت همبستگی حرفه‌ای، حفظ شأن و تمامیت حوزههای بخشی و ...، به مثابه آثار مثبتی که خود میتواند رافع بسیاری از مشکلات فوقالذکر باشد، محقق میشود.
Ethical and behavioral standards (professional standards) are based on several principles, values and ethical standards related to occupations that ethical standards like ethical and value declarations determine ethical virtues and behavioral standards set them to guide the members of minor areas. On the other hand, in particular, our country faces a range of problems and challenges such as the water crisis, the environmental crisis, the crisis of public trust and other social crises which in many cases may threat the integrity of the country. It is believed that such problems are derived from inattention of moral values, preference of personal and group interests to public interest and corruption in general and etc,. Our assumption is that the adoption of professional standards in every kind and in particular, legal perceptions of them will lead to the rule of ethical values at the levels of occupation at first and then, lead to ethical excellence of a large part of society. In the meantime, we found through descriptive-analytical study that ethical excellence, fight against corruption and the strengthening of public trust, the safeguarding of citizenship rights, the strengthening of professional solidarity, the preservation of the dignity and integrity of the minor areas, and etc., will be prove to be true as the positive effects that can overcome many of mentioned problems.
استوارت میل، جان، (1389)، حکومت انتخابی، چاپ دوم، ترجمه علی رامین، تهران، نی، 1389.
اکبریان، محمد، (1388)، «از بیانیه اخلاقی تا کدهای رفتاری»، منابع انسانی، شماره 5، صص 40-38.
ایهاب، حسن، (1384)، «کثرت‌گرایی در چشمانداز پسامدرن»، ماهنامه تخصصی صحنه، ترجمه محمد باقر قهرمانی و هلن حقانیراد، شماره 18، صص 9-6.
آلد، ویلیام، (1386)، گزارش داراییهای مقامات عمومی (2)، ترجمه مهسا شعبانی، گزارش کارشناسی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات حقوقی، شماره مسلسل 8553.
سازمان جهانی نمایندگان علیه فساد، (1388)، مبارزه با فساد: کتاب راهنمای نمایندگان مجلس، ترجمه فاطمه یوسفیراد و ابراهیم یوسفیراد، گزارش کارشناسی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات حقوقی، شماره مسلسل 9968.
سند چشمانداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران در افق 1404.
شوالیه، ژاک، (1396)، دولت پسامدرن: مطالعه تطبیقی تحولات معاصر در حقوق اساسی و اداری، ترجمه: مجتبی واعظی، تهران: مجد.
شهابی، مهدی، (1394)، «کثرت‌گرایی حقوقی؛ تأملی در چیستی مبنای التزام‌آوری قاعده حقوقی و متغیرهای تحول نظام حقوقی»، پژوهش حقوق عمومی، سال 17، شماره 48، صص 167-137.
شیروی، عبدالحسین، وکیلی مقدم، محمدحسین، (1392)، «حقوق غیردولتی»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 4، شماره 1، صص 135-117.
طباطبائی، فهیمهسادات، (1397)، «ماجرای غمانگیز مدرسه سیاه؛ مصاحبه با والدین دانشآموزان»، همشهری، شماره 7397، ص 4.
عالمی، مسعود، (1387)، کدهای اخلاقی: گام اول مهندسی فرهنگی کشور، تدبیر، شماره 193، صص 31-26.
فقیهی، ابوالحسن، (1380)، «نظامهای پاسخگویی در بخش دولتی (دیدگاهی تطبیقی)»، مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، دوره 8، شماره 29 و 30، صص 70-53.
قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 1372.
قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386.
قانون نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان مصوب 1391.
کلانتری، مسعود، (1388)، «پلورالیسم»، رسالت، شماره 6810، ص 17.
محمدیاصل، عباس، (1382)، جامعهشناسی بنیادین؛ متاتئوری، تهران: روشنفکران و مطالعات زنان.
محمودی جانکی، فیروز، (1388)، «حمایت کیفری از اخلاق»، علوم جنایی، تهران: سمت، چاپ دوم، صص 781-764.
مصوبه حقوق شهروندی در نظام اداری مصوب 1395
منشور اخلاق و رفتار حرفه‌ای وکلای دادگستری (مرکز).
منشور حقوق شهروندی.
منفرد، محبوبه و جلالی فراهانی، امیرحسین، (1391)، «کدهای رفتاری و پیشگیری از بزهکاری»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال 3، شماره 2، صص 134-105.
وکیلیان، حسن و درخشان، داور، (1396)، «بررسی کارایی قوانین افشای اموال در کاهش فساد اداری با رویکرد تطبیقی»، دیدگاههای حقوق قضایی، شماره 77 و 78، صص 250-225.
ویژه، محمدرضا و رضائی، آزاد، (1392)، «مبنای اعمال نظارت حرفه‌ای پارلمانی: منزلت نمایندگی و پارلمان»، حقوق اساسی، سال 10، شماره 19، صص 201-181.
یاوری، اسدالله، (1393)، «درآمدی بر مفهوم تنظیمگری حقوقی»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 5، شماره 2، صص 647-629.
Amer, Mildred. 2009, "Congressional Gifts and Travel: Proposal in the 109th Congress", in Thomason (Ed), Congress of the U.S: Committees, Rules and Procedures, New York, Nova Science Publishers, Inc., pp. 627-635.
American Bar Association, American Bar Association (ABA) Model Rules of Professional Conduct , 1983, available online at:
Creutz, Katja, 2013,"Law versus Codes of Conduct: Between Convergence and Conflict", in Klabbers and Piiparinen (Eds), Normative pluralism and international law: exploring global governance, Cambridge, Cambridge University Press, pp. 166-200.
DeWall, Nathan, 2010, "The Interactive Effects of Self-Regulatory Depletion and Individual Differences", in Hoyle (Ed), Handbook of Personality and Self-Regulation, Blackwell Publishing Ltd, pp. 243-262.
Dubnick, Melvin J., 2003, " Accountability and Ethics: Reconsidering the Relationships", International Journal of Organization Theory and Behavior, 6, N. 3, pp. 405-441.
Federal Republic of Germany, Rules of Professional Practice, 2011, available online at:
Griffiths, Jogn, 1986, "What is Legal Pluralism?", Journal of Legal Pluralism, v. 18, pp. 1-55.
http://www.brak.de/w/files/02_fuer_anwaelte/berufsrecht/bora_engl_stand_1_11_2011.pdf
https://isb.idaho.gov/wp-content/uploads/pro_abamodel_rpc.pdf
Kong-lung, Hau, 2003, "Law and Ethics in Medical Practice: An Overview", Medical Section, pp. 3-7.
Miller, Seumas, 1998, "Authority, Discretion and Accountability: The Case of Policing", in Sampford and Preston (eds), Public Sector Ethic: Finding and Implementing Values, London, Routledge, pp. 37-52.
Moilanen, Timo and Salminen, Ari, 2006, Comparative Study on the Public-service Ethics of the EU Member States, A report from the Human Resources Working Group, EUPAN.
Plant, Jeremy F., 2000, "Codes of Ethics", in Cooper (Ed), Handbook of Administrative Ethics, New York, Marcel Dekker Inc., 2nd ed, pp. 309-335.
Stapenhurst, Rick and Pelizzo, 2004, Riccardo, Legislative Ethics and Codes of Conduct, Washington, D.C., World Bank Institute.
Zoller, Elizabeth, 2008, Intruduction to Public Law: a Copmarative Study, Netherlands, Martinus Nijhoff Publishers.