مطالعه معانی ضمنی و لفظی آیات اخلاق اجتماعی در قرآن کریم
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
طاهره حسومی
1
(علوم تربیتی و مشاوره)
فاطمه نوشین فرد
2
(تهران دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات)
ملوک السادات حسینی بهشتی
3
(تهران ایران داک)
فهیمه باب الحوائجی
4
نجلا حریری
5
کلید واژه: قرآن کریم, اخلاق اجتماعی, تحلیل محتوا,
چکیده مقاله :
قرآن کریم تنها برنامه زندگی است که سعادت و خوشبختی را برای هر فرد تضمین می‌کند، در این اساسنامه که از سوی خداوند حکیم تنظیم شده، نیازهای ریز و درشت او برای رسیدن به کمال سعادت وخوشبختی مطرح شده است .اسلام با همه عنایتی که به پیشرفت های علمی و صنعتی و زندگی مادی دارد، پیوسته خدا، تقوا، راستی و درستی، اخلاق و ملکات فاضله، اعمال شایسته و پسندیده در درجه اول و سرلوحه اوست در حقیقت یکی از ویژگی‌های قرآن کریم، دارای ظاهر و باطن بودن آن است که تا چندین لایه درونی ادامه می‌یابد، از روش‌های پژوهش مناسب و علمی برای کشف لایه‌های درونی ظواهر آیات قرآن، تحلیل محتوای کیفی کلام است. با توجه به تحقیقات گسترده ی که در حوزه علوم قرآنی صورت گرفته است. مفسران و پژوهشگران قرآنی غالبا آیات اخلاقی قرآن را در سه محور الهی، فردی و اجتماعی طبقه بندی می کنند. بر همین اساس به منظور انجام این پژوهش، محور سوم یعنی آیات اخلاق اجتماعی انتخاب و بر اساس فن تحلیل محتوای مضمونی و بر مبنای واحد آیات و به صورت کمّی و کیفی، جداول تحلیل محتوا تشکیل شد. و سپس مقوله ها و زیر مقوله های هر آیه همراه با بسامد آیات و کلیدواژه های ضمنی و لفظی استخراج شد. دامنه پژوهش 427 آیه از آیات اخلاق اجتماعی است که پس از تفکیک آن از آیات اخلاق الهی با 521 آیه و اخلاق فردی با 345 آیه تحلیل محتوا شد ابزار پژوهش در بخش معانی لفظی قرآن کریم با ترجمه استاد محمدمهدی فولادوند و در بخش کیفی ترجمه تفسیر المیزان مورد استفاده قرار گرفت نتایج پژوهش نشان داد آیات اخلاق اجتماعی دارای 10 مقوله و 89 زیر مقوله می باشد. مقوله ارزش های اسلامی در مورد اموال با 18%، ارزش های اخلاقی در مورد گفت و شنود 13%، حقوق اعضای جامعه 11 %، خانواده 10%، آداب معاشرت 7% ، وفای به عهد7% و عدالت و ظلم 6 % می باشد.تاکید بیشتر قرآن کریم و امر بر انفاق،اطعام فقرا، حفاظت از اموال یتیم،پرداخت زکات و نهی از کم فروشی،تجاوز به مال یتیم و ربا از نشانه توجه متکلم این کلام الهی به حفظ و تحکیم روابط اجتماعی در جامعه اسلامی می باشد.
Holy Quran is the only plan of life.Guaranteeing prosperity and happiness for each person.In this statute, set by the wise God,His great needs and needs for achieving happiness and happiness have been raised.Islam, with all the enthusiasm of scientific and industrial progress and material life,Along with Allah, piety, truth and righteousness, ethics and omnipotence, good deeds are first and foremost In fact, one of the features of the Holy Qur'an is its appearance and its backwardness. Which extends to several inner layers, is an appropriate and scientific research method for the discovery of the inner layers of Quranic verses, the analysis of quality content of the Word .In light of the extensive research carried out in the field of Qur'anic sciences.Qur'anic commentators and scholars often categorize the Qur'anic verses in three divine, individual and social axes.Accordingly, for the purpose of this research, the third axis, the social ethics verses, was selected and content content tables were created based on the content analysis technique and on the basis of unit verses, quantitatively and qualitatively. Then the categories and subcategories of each verse were extracted along with the frequency of the verses and the literal and literal keywords. The scope of the research is 427 verses of the verses of social ethics, which after dividing it from the divine ethic verses with 521 verses and individual morals with 345 content analysis ayas. The research tool in the verbal meanings of the Holy Qur'an was translated by Professor Mohammad Mehdi Fouladvand and in the qualitative section of the translated al-Mizan Was used. The results of the research showed that the verses of social ethics have 10 categories and 89 sub categories. The category of Islamic values on property is 18%, the moral values of dialogue are 13%, members' rights are 11%, 10%, 7%, 7% and 6% justice and oppression. Most of the Holy Qur'an is dedicated to the donation, the provision of food for the poor, the protection of orphans, the payment of zakat and the prohibition of the sale of goods, the rape of orphans and rabbits as a sign of the attention of the theologian of this divine word to the preservation and consolidation of social relations in the Islamic society.
ایزوتسو،توشیهیکو.1378.مفاهیم اخلاقی – دینی در قرآن مجید.ترجمه فریدون بدره ای.تهران.نشر فرزان روز.
ابن منظور، محمدبن¬مکرم ۱۳۷۵-۱۳۷۴ق. لسان¬العرب، جلد چهارم، بیروت، انتشارات دارالفکر.
پرچم اعظم, فنايي پروين1388. شبکه معنايي اخلاق سيئه در قرآن شبکه معنايي اخلاق سيئه در قرآن، تحقيقات علوم قرآن و حديث : 1388 , دوره 6 , شماره 2 پياپي 12)
جانیپور، محمد ، لطفی، سید مهدی1394. نقش آیات اخلاقی قرآن کریم در تدوین نظام هدایت فردی واجتماعی ،پایان نامه دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع)فصلنامه تحقیقات علوم قرآنی.دوره 12، شماره 2.
جوادی آملی، عبدالله 1385. مبادی اخلاق در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
حسینی‌بهشتی، ملوک السادات 1393. ساختواژه، اصطلاح‌شناسی و مهندسی دانش، ملوک السادات حسینی‌بهشتی. تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران: چاپار.
حسینی بهشتی، سیدمحمد1390. روش برداشت از قرآن. تهران: انتشارات روزبه.
حسینی، موالی.1396 .در محضر خورشید: زندگینامه و دستورالعملهای عرفانی استاد الاساتید عرفان آیت‌الله ملاحسینقلی همدانی، مشهد، انتشارات پریزاد.
دهخدا، علي‌اكبر .۱۳۷۳. لغت‌نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد .1412ق. المفردات فی غریب القرآن، تصحیح صفوان عدنان داودى، بیروت، دار العلم.
سیفعلی یی، فاطمه. .1394. اخلاق اجتماعی کاربردی. قم، مؤسسه بوستان کتاب.
مصباح یزدی، محمدتقی.1380. اخلاق در قرآن، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
طباطبائی، سید محمد حسین .1397ق. المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم.
طباطبائی، سید محمد حسین.1385.ترجمه تفسیرالمیزان، تالیف سیدم‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن طباطبایی ترجمه محمدباقر موسوی همدانی تهران،انتشارات دارالعلم.
عمادی اندانی سمیه و پرچم ؛ اعظم.1395. تحلیل لایه‌های معنایی- اخلاقی محبت در قرآن کریم با توجه به سیاق، فصلنامه پژوهشهای زبان شناختی دوره 5، شماره 2.
قطب محمد، لقمان محمد پور .1379.مفاهیم بنیادی اسلام، ،تهران، نشر احسان.
مجلسی، محمدباقر .1403ق. بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)، به کوشش محمد باقر بهبودی، قم، انتشارات حوزه علمیه.
مکارم شیرازى، ناصر.1377. اخلاق در قرآن، ج 1. قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع).
مکارم شیرازى، ناصر .1374.تفسیر نمونه، قم،انتشارات دارالعلم.
نراقی، محمد مهدی .1366. جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، تهران،انتشارات حکمت.
وارنوک، جفری جیمز .1368. فلسفه اخلاق در عصر حاضر، ترجمه و تعلیق؛ صادق لاریجانی، تهران،مرکز ترجمه و نشر کتاب.
هولمز، رابرت .1385.مبانی فلسفه اخلاق، ترجمه مسعود علیا، تهران، انتشارات ققنوس.
Aldea, F.R. .2013.Emotion recognition and social functioning in children with and without attention deficit hyperactity disorder.Unpublished Doctoral Dissertation. University of Kentucky
Ontario College of Teachers: The ethical standards for the teaching profession. http://www.oeeo.ac (accessed in 2011.
Reeve J and Halusic M..2009.How k 12 teachers can put self - determination theory principles into practice. Theory and Research in Education , (7): 145 - 154.
Rubin, K. H.; Bukowski, W. and Parker, J. .2006. Peer interactions, relationships,and groups. In N. Eisenberg, (Ed.), Handbook of child psychology .6th ed., Social, emotional, and personality development. New York: Wiley.
Ulman Y.I. (2015) Social Ethics. In: ten Have H. (eds) Encyclopedia of Global Bioethics. Springer, Cham