بررسی اصول اخلاقی و حقوقی زیست محیطی در قراردادهای نفتی
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیمسعود طاهری 1 , مسعود البرزی ورکی 2 * , عبدالله کیایی 3
1 - دانشگاه آزاداسلامی واحد امارات
2 - استادیار ، گروه حقوق خصوصی، دانشگاه بین الملل امام خمینی، قزوین، ایران.
3 - استادیار ، گروه حقوق خصوصی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
کلید واژه: اصول, اخلاق, الزامات قانونی , محیط زیست, قراردادهای نفتی.,
چکیده مقاله :
وخامت و عواقب زیان بار بهره برداری بی رویه از طبیعت و محیط زیست و پیدایش انواع آلاینده ها، حیات انسان و سایر موجودات کره زمین را به مخاطره انداخته است و توسعه بدون برنامه ریزی همه جانبه که باعث تخریب و آلودگی محیط زیست بوده، علاقمندان به محیط زیست را به مبانی نظری تعیین کننده تعامل انسان با طبیعت از جمله اخلاق سوق داده است. توجه و رعایت اصول اخلاق زیست محیطی که نظر به آرمان های اخلاق الهی داشته باشد و در عین حال توسعه و رونق اقتصادی را نیز در برگیرد، جدی تر از هر زمان دیگر است به طوری که تبیین نظریه اخلاق زیست محیطی مناسب، از ضروریات حفاظت و بهره برداری از محیط زیست محسوب می گردد. محیط زیست عبارت است از هر چیزی که در اطراف ما وجود دارد که روی ما اثر می گذارد و نیز ما می توانیم روی آنها اثر بگذاریم. از منظر اسلام می توان به اصولی اشاره کردکه مهم ترین آنها از این قرارند: عدالت در محیط زیست، آبادانی محیط زیست، مراقبت از محیط زیست و جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط زیست، بررسی اثرات مخرب طرح های توسعه، مصرف بهینه، بهداشت محیط، ایجاد سیستم بازیافت و... با توجه به جایگاهی که صنعت نفت در جهان امروز پیدا کرده است نباید از حیطه نظارت دور شده و از صدمات آن به انسان و محیط زیست غافل بود بلکه باید به دنبال راه حل هایی برای کاهش این آسیب ها باشیم. امروزه پالایشگاه ها میلیون ها آلاینده در هوا منتشر می کنند که خطری جدی برای سلامت انسان و محیط زیست می باشد. در این مقاله ضمن توجه به اصول اخلاقی و حقوقی زیست محیطی، رعایت ملاحظات زیست محیطی در قراردادهای نفتی و موضع قوانین و مقررات ایران در این خصوص بررسی می شود.
The deterioration and detrimental consequences of unnecessary exploitation of nature and the environment and the emergence of various pollutants, endanger human life and other creatures on Earth, and the development of comprehensive planning that damages and pollutes the environment Life has led environmentalists to the theoretical foundations of human interaction with nature, including ethics. The consideration and observance of the principles of environmental ethics that are in line with the ideals of divine ethics and at the same time include economic development and prosperity are more serious than ever in explaining the theory of appropriate environmental ethics, It is one of the necessities of protection and exploitation of the environment. The environment is anything around us that affects us and we can influence them. From Islam's point of view, the most important are: justice in the environment, environmental development, environmental protection and prevention of environmental degradation and pollution, destructive effects of development plans, optimal consumption , Environmental health, the creation of a recycling system, and so on. Given the status of the oil industry in today's world, it should not be left out of control and ignored by human and environmental damage, but should seek solutions. To reduce these damages. Today, refineries emit millions of pollutants into the air, posing a serious threat to human health and the environment. In this article, while considering the ethical and legal principles of the environment, the environmental considerations in oil contracts and the position of Iranian laws and regulations are examined.
قرآن کریم
نهج البلاغه، خطبه 166، ص 544 ـ 546.
ابراهیمی، سیدنصرالله ،1392، میزگرد هم اندیشی نظام جدید قراردادهای صنعت نفت، کمیته بازنگری قراردادهای نفتی وزارت نفت، جلد دوم، چاپ اول، موسسه ارتباط گستران انرژی.ص87.
ابراهیمی، سیدنصرالله؛صادقی مقدم، محمدحسن؛ سراج، نرگس ،1391،انتقادهای وارده بر قراردادهای بیع متقابل صنعت نفت و گاز ایران و پاسخ های آن، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 42، شماره 4.ص22.
الحر عاملي، محمدبن حسن،1403، وسائل الشيعه،جلد پنجم. تهران ،کتابفروشي الاسلاميه.
ايرانپور، فرهاد،1382، نظام حقوقي حاكم بر قراردادهاي تجاري بين المللي دولت، فصلنامه حقوق،دانشگاه تهران، شماره 62.
ایران پور، فرهاد، 1386، مبانی عمومی قراردادهای نفتی، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، دوره 37، شماره 3.
پاپلي يزدي، محمدحسين،1374، اهميت مسأله محيط زيست، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي،شماره 36.
جعفری لنگرودی،مجمدجعفر،1389،حقوق تعهدات،چاپ چهارم،تهران،گنج دانش.
جلالیان،عسکر،پاییز و زمستان 1396،معضل وجود نیروگاههای هسته ای و آلودگی ناشی از آنها در مناطق مرزی از نگاه قوانین بین المللی،دوفصلنامه حقوق محیط زیست،شماره 2،صص58-48.
جهانگرد،اسفندیار زمستان1359 ،،محیط زیست و برنامه های توسعه در ایران فصلنامه اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی سال اول، شماره 2 ، صص 105 تا 142.
حلم سرشت، پريوش ؛ دل پيشه، اسماعيل،1382، اصول و مباني بهداشت محيط، تهران،چهر.
شیروی، عبدالحسین ،1393، حقوق نفت و گاز، انتشارات میزان، چاپ اول.
صادقی بنیس، محمدرضا ؛ منجینی، غزاله،1390،قوانین و مقررات HSE، انتشارات فن آوران، تهران،ص65.
صنعتی،محمدحسن،خرداد1389،سرمایه حسن همجواری ،فصلنامه دیپلماسی صلح عادلانه.
طلايي، فرهاد، حقوق انرژي،1390، بررسي حقوق و تعهدات دولت ها در چارچوب حقوق بين المللي انرژي، تهران، نشر دادگستر، چاپ اول.
طوسی، محمد بن حسن، 1415، الرجال ، قم ،چاپ جواد قیومی اصفهانی .
عابدی سروستانی، احمد؛ شاه ولی ، منصور؛ محقق داماد،سیدمصطفی،تابستان1386، ماهیت و دیدگا ههای اخلاق زیست محیطی باتأکید بر دیدگاه اسلامی، فصلنامه ی اخلاق در علوم و فنّاوری، سال دوم، شماره های 1 و2 .
عالم رجبی،رضا؛ مکنون،هدی ، تابستان 1383، مقاله ارزیابی اثرات زیست محیطی و نقش آن در تحقق توسعه پایدار، مجله فرهنگ جهاد ، شماره 36.
فاتح، مصطفی،1384، پنجاه سال نفت ایران، تهران، انتشارات پیام.
فغفور مغربي،حميد، تابستان 1388،اصول اخلاقي محيط زيست از منظر اسلام ،فصلنامه اخلاق پزشكي سال سوم، شماره هشتم .
قربانی لاچوانی،مسعود،1397،مجموعه قوانین و مقررات محیط زیست،چاپ اول،تهران،چتر دانش.
قوام آبادی،محمدحسین،تابستان 1389،بررسی محتوای اصل مشارکت در حقوق بین الملل محیط زیست،فصلنامه پژوهش حقوق عمومی ،شماره 29،صص160-115.
قوام آبادي، محمد حسين،پاييز 1392،حفاظت از محيط زيست در حقوق اساسي جمهوري اسلامي ايران،فصلنامه ديدگاههاي حقوق قضايي شماره63 ،صص 93 تا 1.
كاوياني راد،مراد؛ نجفي ، سجاد؛ متقي،افشین، پاييز 1394، رابطه امنيت زيست محيطي با امنيت ملي،فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست ودوم، شماره هشتادوسه.
کریمی،محمدصادق،زمستان 1395،آسیب شناسی و ارائه راهکارهای توسعه صنعت بالادستی نفت در ایران،فصلنامه راهبردی سیاستگذاری عمومی،شماره 21.
کیس، الکساندر، پیتر اچ سند و وین فراید لانگ ، حقوق محیط زیست، (ترجمه حبیبی، محمد حسن ، بهار 1379) تهران، انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، چاپ اول، ، صص 164-158 .
متين، ابوالقاسم،تهديد جاني زيست گره، تشديد پژوهش و سازندگي، شماره13 .
محقق داماد ، سید مصطفی، 1373، طبیعت و محیط زیست از نگاه اسلام . نامه.78 فرهنگ ، دوره4، شماره 13 ، ص 89.
مشهدی،علی،1393،مجموعه قوانین و مقررات محیط زیست در صنعت نفت،چاپ اول،تهران،نشر خرسندی.
مصدق، احمد،1382، تخریب محیط زیست جهانی و آینده جهان، تهران، انتشارات علوم کشاورزی.
موحد، محمدعلی، نفت ما و مسائل حقوقی آن، انتشارات خوارزمی، چاپ پنجم، تهران، 1383.
موسوی،سیدحسن،1396،تحلیل حقوقی الگوی قراردادی خدمت در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز ایران،چاپ اول،تهران،گنج دانش.
یخشکی،علی،1381،حفاظت و بهسازی محیط زیست ایران،چاپ اول،تهران،نشر آموزش کشاورزی.