بررسی و تحلیل تربیت عقلانی از دیدگاه مولانا و جان دیویی (با تأکید بر مدل مفهومی)
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیریحانه کمانه 1 , علیرضا یوسفی 2 * , نرگس کشتی آرای 3
1 - دانشجوی دکتری گروه فلسفه تعلیم و تربیت، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 - استاد، مرکز تحقیقات پژشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
3 - دانشیار گروه برنامه درسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
کلید واژه: تربیت عقلانی, مدل مفهومی, مولانا, دیویی, روش.,
چکیده مقاله :
تربیت عقلانی از اساسی¬ترین مباحث بنیادین در طول تاریخ تفکر بشری بوده است. . فیلسوفان بزرگ کوشیده¬اند تا با درک جامعی از انسان و ابعاد وجودش راهنمایی مناسب برای تربیت شخصیتی ارائه دهند. شرط توفیق در تربیت اخلاقی،اجتماعی، سیاسی و ... تربیت عقلانی است. پژوهش پیش روی درصدد تبیین مفهوم تربیت عقلانی از منظر دو اندیشمند مورد نظر (مولانا و دیویی) می¬باشد. در این گذر نکات قابل تأملی در آثار این بزرگان، بیان شده¬است. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی با تأکید بر مدل مفهومی¬است. تا نخست تربیت عقلانی از منظر دو اندیشمند تبیین شود، سپس با ذکر نمونه¬هایی، پیشنهادات تربیتی مبتنی بر عقلانیت آنان، ارائه گردد. حوزه پژوهش شامل مثنوی و منابع دست اول دیویی و کلیه متون مرتبط است. یافته¬های پژوهش شامل این موارد است: هدف تربیت عقلانی و اصول تربیتی از نظر جان دیویی: یادگیری عمیق، بازسازی، عملی بودن روش، سازماندهی تجربه. انضباط، تفکر، استمرار، تأثیر متقابل، تداوم، کنترل اجتماعی، آزادی. و از نظر مولانا: پرورش عقل، حفظ زبان و دوری از تمسخر دیگران، وفای به عهد، برقراری عدالت، تأثیر شرایط بر انسان، سعه صدر، تغییر موقعیت، فضل، بخشش، سخاوت، مشورت، عبرت آموزی، وفاداری، عدل. نیز نتایج بدست آمده روش تربیت عقلانی از نظر دیویی: مشخص کردن مسأله، ساخت فرضیه، فرضیه سازی، آزمایش فرضیه¬ها، ارزشیابی. و از منظر مولانا: فرضیه سازی، محاسبه نفس، ابتلا، عبرت آموزی، الگوپذیری، صبر، محاسبه، همفکری، محبت و عشق ورزی، تأثیر و اثربخشی تجربه. نکته آخر اینکه برای رسیدن به دروازه های روشنایی و تربیت عقلانی مراحل تزکیه و پالایش وجود به درستی باید طی شود و بینش و خلوص لازم برای حصول معرفت و پرورش عقل مهیا شود.
Intellectual education has been one of the most fundamental topics throughout the history of human thought. Great philosophers have tried to provide appropriate guidance for character education with a comprehensive understanding of man and his dimensions. The condition for success in social, political and... rational education is. Cultivating the intellect is a big concept. The current research aims to explain the concept of rational education from the perspective of the two thinkers in question (Maulana and Dewey). In this passage, some interesting points have been expressed in the works of these elders. The research method is qualitative content analysis with emphasis on the conceptual model. To first explain rational education from the point of view of two thinkers, then by citing examples, educational suggestions based on their rationality are presented. The field of research includes Masnavi and Dewey's first-hand sources and all related texts. The findings of the research include: the purpose of rational education and educational principles according to John Dewey: deep learning, reconstruction, practicality of the method, organization of experience. Discipline, thinking, continuity, mutual influence, continuity, social control, freedom. And from Rumi's point of view: Cultivating the intellect, preserving the language and avoiding mocking others, keeping promises, establishing justice, the influence of circumstances on a person, Sa'ah al-Sadr, change of position, bounty, forgiveness, generosity, consultation, learning lessons, loyalty, justice. Also, the results of the method of rational education from Dewey's point of view: identifying the problem, building a hypothesis, creating a hypothesis, testing hypotheses, evaluating. And from Rumi's point of view: hypothesizing, self-calculation, suffering, learning a lesson, following an example, patience, calculation, mutual thinking, affection and love, the effect and effectiveness of experience. The last point is that in order to reach the gates of enlightenment and intellectual education, the stages of cultivation and refinement of existence must be followed correctly and the necessary insight and purity must be provided to acquire knowledge and cultivate intellect.
ابراهیم زاده، عیسی، (1388) . فلسفه تربیت، چاپ هشتم، تهران، دانشگاه پیام نور.
الیاس، جان ال،(1385)، مترجم : ظرابی، عبدالرضا ناشر : موسسه آموزشی امام خمینی
افلاطون، (1378)، نوشته : کیت .ویلیام.گاتری، چمبرز ، ترجمه : حسن فتحی ، نشر گیسون
پالمر، مایکل، (1396)، فلسفه اخلاق، مترجم : علی رضا آل بویه ، نشر سمت
جلال الدین، مولانا، (1386)، کلیات شمس، بدیع الزمان فروزانفر، تهران : هرمس
جلال الدین، مولانا، (1393) تصحیح محمد استعلامی، تهران : ناشر سخن ،چاپ دهم
جمعی از نویسندگان، (1384)، فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، انتشارات سمت.
حیدرپور، مسیح الله، باقی، عبدالرضا، (1391)، ارتباط عقل و ایمان در مثنوی، نجف آباد، اصفهان ، فصلنامه علمی –تخصصی مطالعات زبان و ادبیات غنایی
دیوبی، جان ، (1328) . آموزشگاه های فردا، ترجمه آ.ح. آریان پور، تهران، صفی علی شاه.
دیوبی، جان ، (1337) . بنیاد نو در فلسفه، ترجمه صالح ابوسعیدی، چاپ اول، تهران، انتشارات اقبال.
دیوبی، جان ، (1339) ، دموکراسی و آموزش و پرورش ، ترجمه آ.ح. آریان پور ، چاپ اول ، تبریز ، دانشسرای بران تبریز.
دیوبی، جان ، (1343) . مدرسه و اجتماع ، ترجمه مشفق همدانی ، تهران ، بنگاه مطبوعاتی صفی علی شاه.
دیوبی، جان ، (1344) . اخلاق و شخصیت ، ترجمه مشفق همدانی ، تهران ، بنگاه مطبوعاتی صفی علی شاه.
دیوبی، جان ،(1345) . اخلاق و سلوک انسانی ، ترجمه آریان پور ، تهران ، بتگاه نشر و ترجمه کتاب.
دیوبی، جان، (1369) . تجربه و آموزش پرورش ، ترجمه سید اکبر میر حسنی ، چاپ اول ، تهران ، مرکز ترجمه و نشر کتاب.
ریاحی، پری، (1384) ، عقل از دیدگاه مولانا ، تهران : موسسه پژوهش حکمت و فلسفه ایران
زمانی، کریم، (1390) ، فیه ما فیه ، تهران : انتشارات معین
زمانی، کریم، (1374)، شرح مثنوی معنوی، دفتر یکم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
زمانی، کریم، (1376)، شرح مثنوی معنوی، دفتر پنجم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
زمانی، کریم، (1376)، شرح مثنوی معنوی، دفتر چهارم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
زمانی، کریم، (1376)، شرح مثنوی معنوی، دفتر دوم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
زمانی، کریم، (1376)، شرح مثنوی معنوی، دفتر سوم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
سلطان القرایی، خلیل ، (1384) . فلسفه تعلیم و تربیت و آرای تربیتی آن ، چاپ اول ، تبریز ، انتشارات دانشگاه تبریز.
شریعتمداری ، علی ، (1364) . مسائل فلسفی ، چاپ پنجم ، تهران ، انتشارات جهاد دانشگاهی.
شریعتمداری ، علی ، (1379) . فلسفه ، چاپ هشتم ، تهران ، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
شریعتمداری ، علی . (1380) . تعلیم و تربیت اسلامی ، چاپ پانزدهم ، تهران ، انتشارات امیر کبیر.
شهیدی ، سید جعفر (1373) ، شرح مثنوی ، جزو چهارم از دفتر اول ، تهران : انتشارات علمی و فرهنگی ، ج اول
علیپور ، محمدصادق (1397)، نقد مبانی فکری و نظام معرفت شناسی جان دیویی ، نشر حکمت اسلامی ، تهران
فروزانفر ، بدیع الزمان (1367) شرح مثنوی شریف ، تهران : انتشارات زوار ، چ چهارم
مولوی، جلال الدین محمد؛ مثنوی معنوی؛ تصحیح و پیشگفتار عبدالکریم سروش؛ 2جلد، چاپ دهم، 1383؛ علمی فرهنگی.
-نوری ، ابراهیم، (1395) ، پژوهشنامه ادب غنایی
همایی ، جلال الدین ، (1374) ف مولوی نامه ، (مولوی چه میگوید؟) ، تهران : موسسه نشر هما.
Valian, Leila, Wisdom In Masnavi Ma'navi, Advanced sicial humanities and Managment EMT Publishing Company, 2017.
245 |
صفحات 273- 245
بررسی و تحلیل تربیت عقلانی از دیدگاه مولانا و جان دیویی (با تأکید بر مدل مفهومی)
ریحانه کمانه 1
علیرضا یوسفی 2
نرگس کشتی‌آرای 3
چکیده
تربیت عقلانی از اساسیترین مباحث بنیادین در طول تاریخ تفکر بشری بوده است. . فیلسوفان بزرگ کوشیدهاند تا با درک جامعی از انسان و ابعاد وجودش راهنمایی مناسب برای تربیت شخصیتی ارائه دهند. شرط توفیق در تربیت اخلاقی،اجتماعی، سیاسی و ... تربیت عقلانی است. پژوهش پیش روی درصدد تبیین مفهوم تربیت عقلانی از منظر دو اندیشمند مورد نظر (مولانا و دیویی) میباشد. در این گذر نکات قابل تأملی در آثار این بزرگان، بیان شدهاست. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی با تأکید بر مدل مفهومیاست. تا نخست تربیت عقلانی از منظر دو اندیشمند تبیین شود، سپس با ذکر نمونههایی، پیشنهادات تربیتی مبتنی بر عقلانیت آنان، ارائه گردد. حوزه پژوهش شامل مثنوی و منابع دست اول دیویی و کلیه متون مرتبط است. یافتههای پژوهش شامل این موارد است: هدف تربیت عقلانی و اصول تربیتی از نظر جان دیویی: یادگیری عمیق، بازسازی، عملی بودن روش، سازماندهی تجربه. انضباط، تفکر، استمرار، تأثیر متقابل، تداوم، کنترل اجتماعی، آزادی. و از نظر مولانا: پرورش عقل، حفظ زبان و دوری از تمسخر دیگران، وفای به عهد، برقراری عدالت، تأثیر شرایط بر انسان، سعه صدر، تغییر موقعیت، فضل، بخشش، سخاوت، مشورت، عبرت آموزی، وفاداری، عدل. نیز نتایج بدست آمده روش تربیت عقلانی از نظر دیویی: مشخص کردن مسأله، ساخت فرضیه، فرضیه سازی، آزمایش فرضیهها، ارزشیابی. و از منظر مولانا: فرضیه سازی، محاسبه نفس، ابتلا، عبرت آموزی، الگوپذیری، صبر، محاسبه، همفکری، محبت و عشق ورزی، تأثیر و اثربخشی تجربه. نکته آخر اینکه برای رسیدن به دروازه های روشنایی و تربیت عقلانی مراحل تزکیه و پالایش وجود به درستی باید طی شود و بینش و خلوص لازم برای حصول معرفت و پرورش عقل مهیا شود.
واژگان کلیدی
تربیت عقلانی، مدل مفهومی، مولانا، دیویی، روش.
[1] . دانشجوی دکتری گروه فلسفه تعلیم و تربیت، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
Email: R_kamaneh@yahoo.com
[2] . استاد، مرکز تحقیقات پژشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: aryousefy@edc.mui.ac.ir
[3] . دانشیار گروه برنامه درسی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
Email: keshtiaray@gmail.com
تاریخ دریافت: 17/8/1402 پذیرش نهایی: 14/11/1402