شادکامی در غزلیّات سعدی از منظر روان‌شناسی مثبت‌نگر مارتین سلیگمن
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیسکینه یگانه 1 , محمد علی خالدیان 2 * , کبری نودهی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد گرگان،دانشگاه آزاد اسلامی،گرگان،ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد گرگان،دانشگاه آزاد اسلامی،گرگان، ایران
3 - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان،ایران
کلید واژه: شادکامی, غزلیّات سعدی, روان‌شناسی مثبت‌نگر, مارتین سلیگمن,
چکیده مقاله :
هدف از این پژوهش، بررسی تطبیقی شادکامی در روان‌شناسی مثبت‌نگر با تأکید بر غزلیّات سعدی است. بر این اساس، پرسش اصلی پژوهش عبارت است از اینکه: «آیا شادکامی به مفهومی که امروزه در روان‌شناسی مثبت‌نگر ارائه شده، در غزلیّات سعدی نیز جاری است یا خیر؟ و آیا مفهوم شادکامی در غزلیّات سعدی، با شادکامی در نظریه مثبت‌نگر قابل ارزیابی است؟» به‌منظور نیل به این هدف، بررسی غزلیّات سعدی از تصحیح محمدعلی فروغی (۱۳۷۱) صورت گرفته است. در این رابطه، نویسندگان در گام نخست و جهت بررسی مفهومی شادکامی به ابیاتی تمرکز نمودند که به صورت مشخص به مفاهیم شادکامی، خشنودی و شادی پرداخته و در گام دوم ابیاتی مورد بحث و بررسی قرار گرفتند که به نحوی در ارتباط با شادی و خشنودی و رضایت قرار دارند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مطالعات تطبیقی از منابع کتابخانه‌ای و مقالات منتشرشده، به تبیین مفهوم شادکامی و تشابهات و تفاوت‌ها از منظر روان‌شناسی مثبت‌نگر در غزلیّات سعدی پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان داد که شادکامی در غزلیّات سعدی با شادکامی در روان‌شناسی مثبت‌نگر ارتباط نزدیکی دارد و می‌توان مولفه‌هایی که در روان‌شناسی مثبت به‌عنوان عوامل مؤثر در شکل‌گیری شادکامی و خوشنودی معرفی شده‌اند، به وضوح در آثار سعدی مشاهده کرد. بر این اساس، مفاهیم امید، رضایت‌مندی، دوراندیشی وخرد، عشق و دوستی، مغتنم شمردن حال وطبیعت‌گرایی مهمترین مفاهیمی‌اند که در غزلیات سعدی تداعی‌گر شادکامی در روان‌شناسی مثبت‌نگر می‌باشند.
The purpose of this study is to do a comparative study of happiness in positive psychology with an emphasis on Saadi's lyric poetry and to provide a reasoned answer to the question of whether happiness as a concept presented in positive psychology today is also present in Saadi's lyric poetry or not. And can the concept of happiness in Saadi's lyrical poetry be evaluated with happiness in positivist theory? In order to achieve this goal, the review of Saadi's ghazals has been carried out, edited by Mohammad Ali Foroughi (1992). To examine happiness, verses that clearly refer to happiness and contentment have been used first, and then verses that are tied to factors related to happiness have been examined. The result of this research leads to the overlap of the concept of happiness in positive psychology and Saadi's lyrical poetry. The result of this research leads to the overlap of the concept of happiness in positive psychology and Saadi's lyrical poetry. Using the descriptive-analytical method and comparative studies from library sources and published articles, this research has explained the concept of happiness and similarities and differences from the perspective of positive psychology in Saadi's lyric poetry. The findings showed that happiness in Saadi's poetry is closely related to happiness in positive psychology, and the components that are introduced in positive psychology as effective factors in the formation of happiness and pleasure can be clearly seen in Saadi's works. Based on this, the concepts of hope, satisfaction, foresight and wisdom, love and friendship, embracing the present and naturalism are the most important concepts that evoke happiness in positive psychology in Saadi's lyrics.
آلندی، رنه. (1401). عشق. ترجمة جلال ستاری، چاپ پنجم، تهران: توس.
اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1400). سعدی، آینه‌ای در برابر انسان. تهران: اندیشه.
پارسانسب، محمد. (1390). جامعه‌شناسی ادبیات فارسی. تهران: سمن.
تلمان، ایو الکساندر. (1395). روان‌شناسی هیجان. ترجمة کیان فروزش، تهران: دانژه.
جیمز کرتیس، آنتونی. (1398). روان‌شناسی سلامت. ترجمة علی فتحی آشتیانی، چاپ ششم، تهران: بعثت.
حافظ شیرازی. (1402). دیوان حافظ. براساس نسخه غنی و قزوینی، تهران: نظام الملک.
خداپناهی، محمد کریم. (1400). انگیزش و هیجان. چاپ بیست و یکم، تهران: سمت.
سعدی، مصلح الدین. (1401). غزلیات سعدی. به تصحیح کاظم برگ‌نیستی، چاپ ششم، تهران: فکر روز.
سليگمن، مارتين. (1402). شادمانی درونی؛ روانشناسي مثبت‌گرا در خدمت خشنودي پايدار. ترجمة مصطفي تبريزي، چاپ سیزدهم، تهران: دانژه.
----------. (1401). از شادکامی تا بالندگی. ترجمة زهره قربانی، چاپ دوم، تهران: سایة سخن.
سليگمن، مارتين و رشید، طیب. (1401). روان درمانی مثبت گرا. ترجمة جواد خلعتبری، تهران: ثالث.
شمیسا، سیروس. (1402). سبک‌شناسی شعر. چاپ هشتم، تهران: میترا.
صفا، ذبیح‌الله. (1401). تاریخ ادبیات ایران، جلد اول، چاپ سی و سوم، تهران: ققنوس.
فرانکل. ویکتور. (1402). انسان در جستجوی معنای غایی. ترجمة شهاب الدین عباسی، چاپ نهم، تهران: پارسه.
فرانکلین. ساموئل. (1398). روان‌شناسی شادی. ترجمة علیرضا سهرابی، چاپ پنجم، تهران: پندار تابان.
کریمی، رامین. (1398). مارتین سلیگمن؛ نظریة درماندگی آموخته شده و روان شناسی مثبت نگر. تهران: دانژه.
گرینبرگ، لزلی. (1399). درمان هیجان محور. ترجمة سمیرا جلالی، چاپ دوم، تهران: علم.
گنجی، حمزه. (1400). بهداشت روانی. چاپ بیست و دوم، تهران: ارسباران.
مک نامارا، سارا. (1398). روان‌شناسی شادی در جوانان. ترجمة فرناز توانایان فرد، تهران: اژدهای طلایی.
اصغری مهر، فاطمه صغری؛ آذر، امیراسماعیل و زیرک، ساره. (۱۴۰۱). «مثبت‌گرایی و شادمانی از دیدگاه مولوی و سلیگمن». پژوهشنامة ادب غنایی، 20(39)، 23-44.
باقری خلیلی، علی اکبر. (۱۳۸۶). «شادی در فرهنگ و ادب ایرانی». مطالعات ملّی، 8(2)، 57-78.
حریفی، اسماء؛ ثناگوی محرر، غلامرضا و شیرازی، محمود. (1401). «اثربخشی مداخلۀ روان‌شناسی مثبت‌نگر بر شادکامی و تفکر مثبت در بیماران روانی مزمن». پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 13(2)، 249-263.
صادق‌زاده، محمود و دهقان بنادکی، لیلا. (1396). «مؤلفه‌های روان شناسی شخصیت براساس دیدگاه یونگ در حکایات بوستان سعدی». جستارنامه ادبیات تطبیقی، 1(2)، 109-143.
عزیزی، امیر؛ حیدری‌نیا، هادی و فلاح، محمدحسین. (۱۳۹۸). «بررسی مؤلفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت در کتاب بوستان سعدی». پژوهشنامة ادبیات تعلیمی، 11(41)، 181-204.
علایی، رقیه؛ علائی خرایم، سارا و ویسکرمی، حسنعلی. (1397). «نقد گلستان سعدی از دیدگاه نظریه شناختی- اجتماعی بندورا». پژوهش ادبیات معاصر جهان، 23(2)، 461-484.
قلیان عسکری، عبداله؛ (1398). «تحلیل آسیب‌های روانی در گلستان و بوستان سعدی». سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 12(4)، 303-319.
کوچکی عاشور، محمد؛ شریعت‌نیا، کاظم؛ اسدی، اردشیر و میرانی، ارسطو. (1401). «نقش میانجی‌گر نیازهای بنیادین روانشناختی در رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و شادکامی دانشجویان». علوم روانشناختی، ۲۱ (۱۱۸)، 2106-۲۰۹۱.
ولی‌زاده، حدیث و احمدی، وحید. (1402). «اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر شادکامی و توانایی تحمل ابهام مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال طیف اُتیسم». روان‌شناسی کاربردی، 17(1)، 193-212.
هزارجریبی، جعفر و صفری شالی، رضا. (۱۳۸۹). «بررسی مفهوم شادکامی اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعة موردی در استان مرکزی)». پژوهشنامة برنامه‌ریزی رفاه و توسعه، 2 (3)، 31-72.
یوسفی، هادی؛ مهدی عراقی، مریم و محمدی، محمدعارف. (1401). «بررسی بوستان سعدی براساس نظریۀ یادگیری مشاهده‌‌ای بندورا». تدریس پژوهی، 10(3)، 277-247.
423 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 446 - 423
شادکامی در غزلیّات سعدی از منظر روان‌شناسی مثبت‌نگر مارتین سلیگمن
سکینه یگانه 1
محمدعلی خالدیان 2
کبری نودهی 3
چکیده
هدف از این پژوهش، بررسی تطبیقی شادکامی در روان‌شناسی مثبت‌نگر با تأکید بر غزلیّات سعدی است. بر این اساس، پرسش اصلی پژوهش عبارت است از اینکه: «آیا شادکامی به مفهومی که امروزه در روان‌شناسی مثبت‌نگر ارائه شده، در غزلیّات سعدی نیز جاری است یا خیر؟ و آیا مفهوم شادکامی در غزلیّات سعدی، با شادکامی در نظریه مثبت‌نگر قابل ارزیابی است؟» به‌منظور نیل به این هدف، بررسی غزلیّات سعدی از تصحیح محمدعلی فروغی (۱۳۷۱) صورت گرفته است. در این رابطه، نویسندگان در گام نخست و جهت بررسی مفهومی شادکامی به ابیاتی تمرکز نمودند که به صورت مشخص به مفاهیم شادکامی، خشنودی و شادی پرداخته و در گام دوم ابیاتی مورد بحث و بررسی قرار گرفتند که به نحوی در ارتباط با شادی و خشنودی و رضایت قرار دارند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مطالعات تطبیقی از منابع کتابخانه‌ای و مقالات منتشرشده، به تبیین مفهوم شادکامی و تشابهات و تفاوت‌ها از منظر روان‌شناسی مثبت‌نگر در غزلیّات سعدی پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان داد که شادکامی در غزلیّات سعدی با شادکامی در روان‌شناسی مثبت‌نگر ارتباط نزدیکی دارد و می‌توان مولفه‌هایی که در روان‌شناسی مثبت به‌عنوان عوامل مؤثر در شکل‌گیری شادکامی و خوشنودی معرفی شده‌اند، به وضوح در آثار سعدی مشاهده کرد. بر این اساس، مفاهیم امید، رضایت‌مندی، دوراندیشی وخرد، عشق و دوستی، مغتنم شمردن حال وطبیعت‌گرایی مهمترین مفاهیمی‌اند که در غزلیات سعدی تداعی‌گر شادکامی در روان‌شناسی مثبت‌نگر می‌باشند.
واژگان كليدي
[1] . دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد گرگان،دانشگاه آزاد اسلامی،گرگان،ایران.
Email: S.yeganeh171@yahoo.com
[2] . استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد گرگان،دانشگاه آزاد اسلامی،گرگان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Khaledyan344@gmail.com
[3] . دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان،ایران.
Email: Koobranodehi@gmail.com
تاریخ دریافت: 7/6/1403 پذیرش نهایی: 4/9/1403