بازآفرینی شخصیت های دینی و مذهبی در شعر معاصر با تاکید بر اشعار(احمد شاملو، اخوان ثالث و شفیعی کدکنی)
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیفاطمه تقوی زیارت 1 , محمد قادری مقدم 2 * , رجب فخرائیان 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
3 - استادیار، گروه ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
کلید واژه: بازآفرینی شخصیت, شعر معاصر, احمد شاملو, اخوان ثالث, شفیعی کدکنی.,
چکیده مقاله :
بازآفرینی شخصیت‌های گذشته از جمله مسائل مهمی است که مورد توجه ادیبان معاصر بوده و بازتاب گسترده‌ای در آثارشان داشته است. ادب معاصر فارسی وارد مکالمه‌ای جدی با ادبیات کلاسیک ایران شده است و از امتیازات آن از جمله پویایی و سرزندگی، غنای عاطفی، عمق معنا، تناسب و هارمونی زبانی بهرۀ کامل گرفته و پاره ای از اوصاف آن- به ویژه شعر بعد از قرن هشتم- را یک سو نهاده است. شاعر معاصر از رهگذر فراخوان شخصیت‌های گذشته به بیان آرا و اندیشه‌های خود در مسائل متعدد می پردازد؛ در این رساله تلاش بر این است تا با ذکر نمونه‌های فراخوان شخصیت در میان اشعار احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شفیعی کدکنی، نقش و جایگاه شخصیت‌های تاریخی و کیفیت و نحوه بازآفرینی آن¬ها مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد آفریدن آثاری اصیل، قرار گرفتن در موقعیتی متناقض نماست. از یک سو نویسنده و شاعر خود را از امتیازات سنت‌های ادبی بی نیاز نمی‌داند و از طرف دیگر تلاش می‌کند از سیطرۀ اقتدار و نفوذ آنها برکنار باشد. بنابراین شاعران خلاق، مجذوب یا مرعوب چهره‌های شاخص و آثار آن¬ها نمی‌شوند بلکه رابطه‌ای منطقی با سنت برقرار می کنند.
The recreation of past characters is one of the important issues that have been the concern of contemporary writers and have been widely reflected in their works. Contemporary Persian literature has entered into a serious conversation with classical Iranian literature and has taken full advantage of its advantages such as dynamism and liveliness, emotional richness, depth of meaning, linguistic harmony and proportion, and some of its attributes - especially poetry after the 8th century - has put it aside. The contemporary poet expresses his opinions and thoughts on many issues through the call of past characters; In this essay, an attempt is made to analyze and investigate the role and position of historical figures and the quality and method of re-creation by mentioning the examples of character appeal in the poems of Ahmed Shamlou, Mehdi Akhwan Al-Talihi and Mohammad Reza Shafiei Kodkani. The results of this research show that creating original works is not a contradictory situation. On the one hand, the writer and poet do not consider themselves without the privileges of literary traditions, and on the other hand, they try to get rid of their authority and influence. Therefore, creative poets are not attracted or intimidated by prominent figures and their works, but establish a logical relationship with tradition.
اخوان ثالث،مهدی( 1399) مجموعه آثار، چاپ سوم، تهران: زمستان
....................( 1389) آخرشاهنامه، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات زمستان
....................( 1390) زمستان، چاپ بیست و هفتم، تهران: انتشارات زمستان
....................( 1390) از این اوستا، چاپ هجدهم، تهران: انتشارات زمستان
....................( 1390) سه کتاب، چاپ پانزدهم، تهران : انتشارات زمستان
....................( 1389) ترا ای کهن بوم و بردوست دارم، چاپ نهم، تهران:انتشارات زمستان ومروارید
....................( 1390) آن گاه پس از تُندر (منتخب هشت دفتر شعر)، چاپ ششم، تهران: انتشارات سخن
.....................( 1382) صدای حیرت بیدار؛ گفت¬وگو با مهدی اخوان ثالث، زیر نظر مرتضی کاخی، چاپ دوم، تهران: انتشارات زمستان
اسماعیل،عزالدین( 1972) ،الشعرالعربی المعاصر، چاپ اول ، بیروت: دارالعوده،
درستی، احمد( 1381) شعر سیاسی در دورۀ پهلوی دوم، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
دستغیب، عبد العلی( 1373) نگاهی به مهدی اخوان ثالث، چاپ اول، تهران: انتشارات مروارید
دشتی،علی( 1348) دمی با خیام، تهران: امیرکبیر
سیفی، محسن( 1391) فراخوان پیامبران الهی در شعر ممدوح عدوان، ادب عربی
شاملو،احمد( 1389) مجموعه آثار، تهران: انتشارات نگاه
________( 1383) ابراهیم در آتش، تهران: نگاه
شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1376،(الف)آیینه ای برای صداها، تهران: سخن
________________، 1376، (ب)هزاره دوم آهوی کوهی، تهران: سخن
شولتز، دوان پی( 1390) ،نظریه های شخصیت، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: ویرایش
شوالیه، ژان و همکار( 1378) فرهنگ نمادها، 5جلد، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون
صفا، ذبیح الله( 1378) حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر
طبری، محمد جریر( 1352) تاریخ الرسل و ملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران
عباسی،حبیب الله( 1378) سفرنامه باران، تهران، روزگار
محمدی، محمد حسین( 1385) فرهنگ تلمیحات شعر معاصر، چاپ دوم، تهران: نشر میترا
میرصادقی،جمال( 1387) عناصر داستان،ج6،تهران: سخن
یاحقی، محمدجعفر( 1375) فرهنگ اساطیر و داستان واره ها در ادبیات فارسی، تهران: موسسه فرهنگ معاصر
امیری خراسانی، احمد و همکاران(1396)کارکردهای داستان حضرت موسی در شعر سبک خراسانی و عراقی، پژوهش های ادبی-قرآنی، شماره1
ایران زاده، نعمت الله( 1395) تحلیل موضوعی مقاله های ادبیات تطبیقی ایران از 1330 تا 1390ه.ش، پژوهش های ادبیات تطبیقی، شماره1
بامدادی، محمد و همکار( 1388) نگاهی به اثرپذیری اشعار شفیعی کدکنی، ادب پژوهی گیلان، شماره10
بهمنی مطلق، حجت الله(1395)آبشخورهای فرهنگی و دینی شعر شفیعی کدکنی، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)
پارسا، سید احمد( 1388) تحلیل و بررسی سروده¬ی نادر یا اسکندر اخوان ثالث، مجلۀ بوستان ادب دانشگاه شیراز، شماره اول، بهار 1388.
رحیمی، غلامرضا و همکاران( 1390) بهره برداری از عناصر پرکاربرد اسطوره ای شاهان و پهلوانان ایران باستان در شعر شاعران برجسته مشروطه ، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شماره25
رضی،احمد( 1395) پیوندهای بینامتنی منظومه آرش کمانگیر کسرایی و خوان هشتم اخوان ثالث"،مجله شعرپژوهی بوستان ادب
شاکری،شیوا( 1398) افراسیاب در داستان های شاهنامه، جستارهای ادبی مجله علمی-پژوهشی،شماره 179
طاهری، قدرت الله( 1391). منطق بازآفرینی روایت های کهن در شعر معاصر ایران، مجله تاریخ ادبیات، شماره 3/67
فرزاد، عبدالحسین( 1386) نگاهی تطبیقی به شعر معاصر ایران و عرب، ادبیات تطبیقی جیرفت، شماره
فولادوند،عزت الله( 1386) غبار قرن¬ها شکست و دلمردگی در آینۀ اساطیر شعراخوان ثالث، ماهنامۀ حافظ ، شمارۀ 44،
لنگرودی، عبدالعلی( 1394) فراخوان شخصیت های دینی در شعر پایداری معاصر(مورد پژوهی شخصیت مسیح)، فصلنامه لسان مبین، شماره20
عالی عباس آباد، یوسف( 1389) ایران و هویت ملی در اندیشۀ مهدی اخوان ثالث، فصلنامه مطالعات ملی، سال یازدهم، شمارۀ 1
علوی مقدم،مهیار( 1391) بررسی تطبیقی بازافرینی اسطوره ها در شعر معاصر"،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مرتضوی، سید جمال الدین( 1389) نمادپردازی در شعر اخوان ثالث، مجله دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه شهرکرد، شمارۀ 18 و 19 ، پاییز و زمستان 1389 .
نیری،بهاره( 1397) بررسی تطبیقی اسطوره در شعر علی جعفر العلاق و مهدی اخوان ثالث،سومین کنفرانس بین المللی ادبیات و زبان فارسی.
61 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 96 - 61
بازآفرینی شخصیت های دینی و مذهبی در شعر معاصر با تاکید بر اشعار(احمد شاملو، اخوان ثالث و شفیعی کدکنی)
فاطمه تقوی زیارت 1
محمد قادری مقدم 2
رجب فخرائیان 3
چکیده
بازآفرینی شخصیت‌های گذشته از جمله مسائل مهمی است که مورد توجه ادیبان معاصر بوده و بازتاب گسترده‌ای در آثارشان داشته است. ادب معاصر فارسی وارد مکالمه‌ای جدی با ادبیات کلاسیک ایران شده است و از امتیازات آن از جمله پویایی و سرزندگی، غنای عاطفی، عمق معنا، تناسب و هارمونی زبانی بهرۀ کامل گرفته و پاره ای از اوصاف آن- به ویژه شعر بعد از قرن هشتم- را یک سو نهاده است. شاعر معاصر از رهگذر فراخوان شخصیت‌های گذشته به بیان آرا و اندیشه‌های خود در مسائل متعدد می پردازد؛ در این رساله تلاش بر این است تا با ذکر نمونه‌های فراخوان شخصیت در میان اشعار احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شفیعی کدکنی، نقش و جایگاه شخصیت‌های تاریخی و کیفیت و نحوه بازآفرینی آنها مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد آفریدن آثاری اصیل، قرار گرفتن در موقعیتی متناقض نماست. از یک سو نویسنده و شاعر خود را از امتیازات سنت‌های ادبی بی نیاز نمی‌داند و از طرف دیگر تلاش می‌کند از سیطرۀ اقتدار و نفوذ آنها برکنار باشد. بنابراین شاعران خلاق، مجذوب یا مرعوب چهره‌های شاخص و آثار آنها نمی‌شوند بلکه رابطه‌ای منطقی با سنت برقرار می کنند.
واژگان كليدي
بازآفرینی شخصیت، شعر معاصر، احمد شاملو، اخوان ثالث، شفیعی کدکنی.
[1] . دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران.
Email: Fatemeh.taghavi3250@gmail.com
[2] . استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Mghaderim52@yahoo.com
[3] . استادیار، گروه ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران.
Email: Rf_290@yahoo.com
تاریخ دریافت: 15/11/1402 پذیرش نهایی: 16/2/1403