نظام تعلیم خانگی قرآن در سیره پیامبر(ص)
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
کلید واژه: آموزش قرآن, آموزش خانگی, آموزش خانوادگی, خانه, خانواده, مسجد,
چکیده مقاله :
«تعلیم قرآن» به عنوان محور اصلی رسالت پیامبر اسلام (ص) از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ بر اساس مستندات تاریخی، آن حضرت برای ترویج آموزش قرآن میان مسلمانان، نظام آموزشی منسجم و هدف مندی را پایه ریزی و دنبال نمود. این نظام آموزشی، از نظر مکانی، بر دو مکان مقدس «خانه» و «مسجد» مبتنی است که هر یک در مقایسه با دیگری، دارای آثار و کارکردهای مشخص و بعضاً متفاوتی است. در این میان، آموزش «خانگی» قرآن که از اجزای نظام ارتباط خانگی با قرآن نیز محسوب می شود، به عنوان راهبردی اساسی در فرایند تعلیم و تعلّم قرآن کریم، نقش بی بدیلی در سیره آموزشی رسول خدا (ص) دارد. جایگاه آموزش خانگی قرآن، با عنایت به مزایا و کارکردهای فراوان و منحصر به فرد آن، نظیر امکان برگزاری به صورت خصوصی و انفرادی و نیز توجه به آموزش های خانوادگی شامل: آموزش به فرزندان، همسر و خویشاوندان، نشان از تقدّم و اصالت آن، نسبت به مکان مقدس مسجد دارد. ضمن آنکه امروزه مسئله تحصیل در خانه به مفهوم آموزش کودکان در خانه به جای رفتن به مدرسه، در نظامات تعلیم و تعلّم جهان، جای خود را باز کرده است. مقاله حاضر، ضمن واکاوی سیره پیامبر(ص) در خصوص نهادینه سازی فرهنگ آموزش خانگی قرآن در میان امّت اسلامی، به اهمیت ویژه آموزش خانگی قرآن در مقایسه با نقش مساجد در این زمینه، پرداخته است.
"Qur'anic education" is of great importance as the main axis of the mission of the Prophet of Islam (PBUH). Based on the evidence, Hazrat founded and pursued a coherent and goal-oriented educational system to promote the teaching of the Quran among Muslims. This educational system is spatially based on two holy sites, "home" and "mosque", each of which has distinct and sometimes different functions and functions in comparison to another. Meanwhile, the "home" education of the Qur'an, which is considered as part of the system of home-based communication with the Qur'an, plays a role in the educational journey of the Prophet as a fundamental strategy in the process of teaching and learning the Holy Qur'an. The home education of the Qur'an, given its many benefits and functions, such as the possibility of private and individual placement, as well as attention to family education, include: education for children, spouses and relatives, showing the primacy and originality It is relative to the holy place of the mosque. Meanwhile, today the issue of home-based education is about opening up the education of children at home, rather than going to school, in the world of education and education. The present article, while analyzing the message of the Prophet (PBUH) regarding the institutionalization of the Koran home education culture among the Islamic Ummah, has emphasized the importance of the home schooling of the Koran in comparison with the role of the mosques in this field.
قرآن کریم.
ابن اثیر، عز¬الدين أبو¬الحسن على¬بن محمد الجزری، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، دار¬الفكر، بيروت، 1409ق.
ابن حجر، أحمدبن علي أبوالفضل العسقلاني، فتح الباري شرح صحيح البخاري، دار¬المعرفة، بيروت، 1379ق.
ابن سعد، محمد¬بن سعد¬بن منيع الهاشمي، الطبقات الكبرى، تحقيق: محمد عبدالقادر عطا، دار¬الكتب العلمية، بيروت، 1410ق.
ابن شهرآشوب مازندرانى، محمدبن على، مناقب آل أبي¬طالب(ع)، علامه، قم، 1379ق.
ابن عبد¬البر، أبوعمر يوسف¬بن عبد¬الله¬بن محمد، الاستيعاب فى معرفة الأصحاب، تحقيق: على¬محمد البجاوى، دار¬الجيل، بيروت، 1412ق.
ابن فهد حلى، احمدبن محمد، عدة الداعي و نجاح الساعي، دار¬الكتب الإسلامي، قم، 1407ق.
ابن ماجه، محمدبن يزيد أبو¬عبدالله، سنن ابن ماجه، تحقيق: محمد فؤاد عبد¬الباقي، دار¬الفكر، بيروت، [بی¬تا].
ابن هشام، عبد¬الملك¬بن هشام الحميرى المعافرى، السيرة النبوية، تحقيق: مصطفى السقا و ابراهيم الأبيارى و عبد الحفيظ شلبى، دار¬المعرفة، بيروت، [بى تا].
أحمدبن حنبل، أبوعبدالله الشيباني، مسند الإمام أحمدبن حنبل، مؤسسة قرطبة، القاهرة، [بی¬تا].
بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، دار¬الفکر، بیروت، 1401ق.
بيهقي، أبوبكر أحمدبن الحسين، شعب الإيمان، تحقيق: محمد السعيد بسيوني زغلول، دار-الكتب العلمية، بيروت، 1410ق
. ترمذي، محمدبن عيسى¬بن سَوْرة¬بن موسى¬بن الضحاك، سنن الترمذى، موقع وزارة الأوقاف المصرية، 1407ق
. حرّ عاملى، محمد¬بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، مؤسسة آل البيت(ع)، قم، 1409ق.
ــــــــــــــــــــــ، هداية الأمة إلى أحكام الأئمة(ع)، آستانة الرضوية المقدسة، مجمع-البحوث¬الإسلامية، مشهد، 1414ق.
ربيع¬بن حبيب، ابن عمر الأزدي البصري، مسند الإمام الربيع¬ بن حبيب، تحقيق: محمد إدريس و عاشور¬بن يوسف، دار¬الحكمة، بيروت، 1415ق.
سید مرتضی(علم الهدى)، على¬بن حسين، أمالي المرتضى¬(غرر الفوائد و درر القلائد)، دار¬الفكر العربي، قاهره، 1998م.
سيوطى، جلال الدين، الدر المنثور فى تفسير المأثور، كتابخانه آية الله مرعشى نجفى، قم، 1404ق.
شعبانی، حسن، مهارت¬های آموزشی و پرورشی(روش¬ها و فنون تدریس)، سمت، تهران، 1391ش.
صفوى، امان¬اللّه، كليات روشها و فنون تدريس، انتشارات ميعاد، تهران، 1374ش.
طبرسى، فضل¬بن حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى(ط - القديمة)، اسلاميه، تهران، 1390ق.
طبری، أبو¬جعفر محمد¬بن جرير، تاريخ الأمم و الملوك(تاريخ الطبري)، تحقيق: محمد أبو-الفضل ابراهيم، دار التراث، بيروت، 1387ق.
طوسى، محمد¬بن الحسن، الأمالي(للطوسي)، دار¬الثقافة، قم، 1414ق.
قرطبى، محمد¬بن احمد، الجامع لأحكام القرآن، ناصر خسرو، تهران، 1364ش.
كلينى، محمدبن يعقوب¬بن اسحاق، الكافي، دار¬الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق.
متقي هندي، علي¬بن حسام الدين، كنز العمال في سنن الأقوال والأفعال، مؤسسة الرسالة، بيروت، 1989 م
. مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)، دار إحياء التراث العربي، بيروت، 1403ق.
مشکینی، علی، المواعظ العدديّة، تحقیق: علی احمدی میانجی، نشر الهادی، قم، 1379ش.
نورى، حسين¬بن محمدتقى، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسة آل البيت(ع)، قم، 1408ق.
هلالى، سليم¬بن قيس، كتاب سليم¬بن قيس الهلالي، الهادى، قم، 1405ق.