بازخوانی وقف شخص حقوقی در جهت توسعۀ نهادهای اخلاقی
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
1 - عضو هیأت علمی، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور
کلید واژه: وقف, شخص حقوقی, فقه, حقوق مدنی, منفعت, عینیت, اخلاق, نهاد اخلاقی.,
چکیده مقاله :
با مطالعه پیشینه وقف در کشورهای اسلامی از جمله ایران، این نکته به دست می آید که همواره وقف همنشینِ اخلاقیات و مبیّن نیت خیرخواهانه واقف بوده است اما آنچه در این میان مغفول مانده است؛ تحقق بخشیدن به مفهوم وقف در قالب «شخصیت حقوقی» در نظام حقوقی ایران می باشد و تحصیل این هدف موجبات توسعۀ قلمروی نهاد وقف به عنوان مهمترین نهاد اخلاقی ـ فقهی را فراهم خواهد آورد؛ در این فرض، واقف ابتدا یک شخص حقوقی را ایجاد و سپس نسبت به وقف آن اقدام نموده و النهایه شخص حقوقیِ مذکور در قالب مال موقوفه متجلی می‌گردد؛ نظر به اینکه دین اسلام همواره بر رعایت اصول و مبانی اخلاقی تأکید داشته و دارد در وقف شخص حقوقی، با تحقق این وقف هر مالی که در دارایی شخص حقوقی وجود دارد نیز داخل در وقف شده و موجب گسترش دامنه وقف و نیت واقف می گردد، مضاف برآن قیودی که دامنۀ موقوفات را محدود می نماید مانند عینیت بی‌آنکه به مبانی اصلی و قطعی عقد وقف لطمه‌ای وارد نماید، حذف شده و در نتیجه، با گسترش قلمروی این نهاد فقهی ـ حقوقی، عرصه‌های وسیع تر و افراد بیشتری فرصت بهره‌مندی از آثار وقف را به دست خواهند آورد؛ باتوجه به اهمیت این موضوع در این نوشتار مفهوم شخصیت حقوقی و مبانی فقهی ـ حقوقی وقف در نظام حقوقی ایران مورد واکاوی و تفحص قرار گرفته است تا از این طریق جلوه‌ای از توسعه نهادهای اخلاق‌مدار در جامعه مورد تأکید بیشتر قرار گیرد.
One of the neglected capacities about the concept of "legal personality" in the legal system of Iran is its application for the development of the territory of the Devotion entity. In this approach, the Benefactor, by creating a legal person, devotes to this legal existence, thus giving the person a legal status in the form of the endowment of property. By devoting a legal person, it is possible that every financial item to be deposited in the property of a legal person and that devotion to be developed. In this way, the constraints that limit the scope of the devotions, such as objectivity, will be deleted, without prejudice to the definitive foundations of the concept of devotion, and as a result, by extending the scope of this legal jurisprudential institution, more arenas and individuals will have the opportunity to enjoy the Devotion. The review of the concept of personality and legal personality, as well as legal jurisprudential principles of the Devotion, provides valid credentials for accepting this approach in the legal system of Iran, which have been discussed in this paper.
مؤتمنی طباطبایی، منوچهر، زیر نظر ناصرکاتوزیان، تحولات حقوق خصوصی، انتشارات دانشگاه تهران، 1372
ساکت، محمد حسین، شخصیت و اهلیت در حقوق مدنی، نشر البرز، 1382.
صفار، محمدجواد، شخصیت حقوقی، میزان، 1371.
جوان، موسی، مبانی حقوقی، میزان، جلد 2، 1375.
امین‌فر، رحمت‌الله، شخصیت حقوقی شرکت‌های‌بازرگانی، نشریه تحقیقات‌حقوقی، سال5، شماره15.
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، شرکت های تجاری، سمت، چاپ دهم، 1387، جلد 2.
موسی زاده، رضا، حقوق اداری، میزان 1379.
انصاری، ولی‌الله، کلیات حقوق اداری، میزان، 1370.
جناتی، محمد، مسائل جدید در وقف، نشر آرام، 1391
رضایی، مجید، وقف و امور خیریه در بازار سرمایه، دانشگاه مفید،قم، 1387.
رسایی، ناصر، کلیات حقوق بازرگانی، مجد، 1371.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دانشنامه حقوقی، ج 2، دانشگاه تهران، 1343.
ابوالحمد، عبدالحمید، حقوق اداری، گنج دانش، ج 1، 1372.
صفایی، حسین، اشخاص و اموال، میزان، 1380.
سامانی، احسان، بررسی فقهی حقوقی وقف، مجد، 1394
پایگاه اطلاع رسانی آیت اله جعفر سبحانی، تقریرات درس خارج، آبان 88
پایگاه اطلاع رسانی آیت اله سیدعلی خامنه‌ای، استفتائات
راستین، منصور، حقوق بازرگانی، نشر دانش، 1381
حلی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان، 1410 هـ.ق، ج 1
نجفی، محمدحسن (جواهرالکلام)، دارالاحیاء التراث العربی، 1407 هـ.ق، ج 7
عاملی، محمدبن حسن (حرّ عاملی)، وسایل الشیعه، موسسه آل البیت، 1409 هـ.ق، ج 9
محقق حلّی، نجم الدین، جعفربن حسن، شرایع الاسلام، موسسه اسماعیلیان، 1409 هـ.ق، ج 2
انصاری، دزفولی، مرتضی، کتاب المکاسب، دارالعلم، 1415 هـ.ق، ج 3
حلی، یحیی بن سعید، جامع الشرایط، موسسه سیدالشهدا، 1405 هـ.ق
عاملی کرکی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد، 1414 هـ.ق، ج 9
راوندی، قطب الدین، فقه القرآن، 1405 هـ.ق، ج 2
طباطباییی یزدی، سیدمحمدکاظم، تکلمه العروه الوثقی، کتابفروشی داوری، 1410 هـ.ق، ج 2
موسوی خمینی، سیدروح الله، تحریرالوسیله، دارالعلم، 1415 هـ.ق، ج 2.