بررسی و تحلیل تطبیقی انسان کامل در اندیشة شیخ محمود شبستری و عبدالرحمان جامی
محورهای موضوعی : اخلاق تطبیقیسمانه ستوده خیرآبادی 1 , سمیرا رستمی 2 * , محمد علی آتش سواد 3
1 - دانشگاه ازاد اسلامی واحد فسا
2 - دانشگاه ازاد اسلامی واحد فسا
3 - دانشگاه ازاد اسلامی واحد فسا
کلید واژه: سلسله الذهب, گلشن راز, شبستری, جامی, عرفان اسلامی, انسان کامل,
چکیده مقاله :
واژة انسان از جمله مقوله هایی است که همواره مورد مطالعه و تفحص در ادیان، مکاتب و معارف بشری واقع شده است. در پژوهش حاضر انسان کامل و ارزش های وجودی وی در مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری و سلسله الذهب عبدالرحمان جامی به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرد. از آنجا که هر دو شاعر، تحت تاثیر عرفان نظری و آراء محیی الدین ابن عربی هستند، در حقیقت آثار مذکور از منظر عرفان نظری که زاییده تفکرات ابن عربیست، مورد بحث قرار می گیرد. در عرفان نظری، مقصود اصلى از ايجاد عالم، انسان كامل است و انسان كامل نيز، محل جميع نقوش اسماء الهى است و در حقيقت عالم به سبب او خلق شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تشابهات بسیاری در مباحث فوق، از جمله در مضامین حقیقت محمدیه، اتصاف انسان کامل به صفات حق تعالی، وحدت وجود، مرتبه و مقام انسان کامل در اندیشه های عرفانی حاکم بر گلشن راز در قرن هشتم و سلسله الذهب در قرن نهم هجری یافت می شود.
The word human is one of the categories that has always been studied and explored in religions, schools and human knowledge. In the present study, the perfect human being and his existential values in Golshan Razn Masnavi of Sheikh Mahmoud Shabestari and the Golden Dynasty of Abdolrahman Jami are studied and compared descriptively-analytically. Since both poets are influenced by theoretical mysticism and the views of Mohi al-Din Ibn Arabi, in fact, these works are discussed from the perspective of theoretical mysticism, which is the product of Ibn Arabi's thoughts. In theoretical mysticism, the main purpose of creating the universe is the perfect man, and the perfect man is the place of all the designs of the divine names, and in fact the universe was created because of him. The results show that there are many similarities in the above topics, including the themes of Muhammadan truth, the attribution of the perfect man to the attributes of the Almighty, the unity of existence, rank and status of the perfect man in the mystical ideas of Golshan Raz in the eighth century and the Golden Dynasty. It is found in the ninth century AH.
قرآن کریم.
ابراهیمیان، سید حسن.(1381). انسان شناسی (اسلام، اگزیستانسیالیسم،اومانیسم)، تهران: دفتر نشر معارف.
ابن عربی، محمد بن علی.(1367). رسائل ابن عربی، شیخ اکبر محیی الدین ابی عبدالله حاتمی طایی اندلسی، مقدمه تصحیح وتعلیقات نجیب مایل هروی، تهران: انتشارات مولی.
اعوانی، غلامرضا، دادبه، اصغر، بادنج،حسن.( 1389). انسان کامل به روایت ابن عربی، فصلنامه اندیشة دینی دانشگاه شیراز. صص 135 – 160.
الهی اردبیلی، حسین بن عبدالحق. (1376). شرح گلشن راز، مقدمه و تصحیح منصور برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پاک سرشت، خدیجه.(1379). تاثیر پذیری عراقی، شبستری، جامی از ابن عربی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شماره 156.
ثروتیان، بهروز.( 1396).شرح ساده گلشن راز، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
جامی، نورالدین عبدالرحمان بن احمد.( 1378). هفت اورنگ، مقدمه از اعلاخان افصح زاد، تصحیح و تحقیق از جابلا دادعلیشاه، اصغر جانفدا، ظاهر احرای، جسین احمد تربیت، اعلاخان افصح زاد، با همکاری انستیتو شرق شناسی و میراث خطی، زیر نظر دفتر نشر میراث مکتوب، تهران : مرکز مطالعات ایرانی. دفتر نشر میراث مکتوب، آیینه میراث.
جامی، نورالدین عبدالرحمان بن احمد.(1386). مثنوی هفت اورنگ، تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، تهران: اهورا ـ مهتاب.
جامی، نورالدین عبدالرحمان بن احمد.(1390). نفحات الانس. مقدمه، تصحیح، تعلیقات محمود عابدی، تهران: نشر سخن
جهانگیری، محسن. (1359). محیی الدین ابن عربی، چهره برجستة عرفان اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جیلانی، عبدالکریم بن ابراهیم.(1392). الانسان الکامل فی معرفة الاواخر و الاوائل، ترجم و توضیحات سیدعلی حسینی آملی، تهران: انتشارات آیت میثاق.
حکمت، علی اصغر.(1363). جامی متضمن تحقیقات درتاریخ احوال وآثارمنظوم و منشورخاتم الشعرا نورالدین عبدالرحمن جامی. تهران: طوس
خلیق زاده، سیما. (1388) رساله سیمای انسان کامل در گلشن راز شیخ محمود شبستری. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری .دانشگاه ایلام.
خوارزمی، تاج الدین حسین بن حسن.(1364). شرح فصوص الحکم محیی الدین ابن عربی، به اهتمام نجیب مایل هروی، تهران: انتشارات مولی.
داعی شیرازی، نظام الدین محمود. (1377). نسایم گلشن. به کوشش پرویز عباسی داکانی. تهران : انتشارات الهام.
دهخدا، علی اکبر.(1377). لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.
رحیمیان، سعید .(1391). مبانی عرفان نظری، تهران: سمت، چاپ پنجم.
زرین کوب، عبدالحسین.(1385). ارزش میراث صوفیه، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
زرین کوب،عبدالحسین(1387).دنباله جستجو در تصوف ایران. چاپ چهارم.تهران: انتشارات امیرکبیر.
زمانی،کریم. (1372) شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: اطلاعات.
سجادی، سید ضیاء الدین. (1384). مقدمه ای بر مبانی عرفان و تصوف، چپ یازدهم، تهران : سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها ( سمت).
سجادی، سید جعفر. (1387). فرهنگ علوم عقلی. قم: موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.
سعیدی،گل بابا.(1386). انسان کامل محیی الدین ابن عربی. تهران: نشر جامی.
سعیدی، گل بابا. (1393). ترجمان الاشواق ابن عربی، تهران: انتشارات جامی.
شبستری، شیخ محمود.( 1333). گلشن راز. شیراز: کتابخانه احمدی.
صبور، داریوش.(1349). عشق و عرفان و تجلی آن در شعر فارسی، تهران: کتابفروشی زوار
صدرالدین قونوی، محمد بن اسحاق.( 1388). الفکوک. ترجمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران : انتشارات مولی.
عفیفی، ابوالعلاء.(1386). شرحی بر فصوص الحکم، ترجمة نصرالله حکمت، چاپ دوم، تهــران: انتشارات الهام.
فروزانفر، بدیع الزمان.(1385). احادیث و قصص مثنوی، ترجمه حسین داوودی، تهران: امیرکبیر.
قیصری، محمد داوود.(1375). شرح فصوص‌الحـکم. به کوشش جـلال‌الدین آشتیانی. تهران: علمـی و فرهنگی.
کاشانی،عبدالرزاق بن جلال الدین.(1376).اصطلاحات صوفیه، مترجم محمدعلی مودود لاری، تهران: انتشارات زوار.
____________________________.(1383).شرح فصوص الحکم. قم: انتشارات بیـدار.
لاهیجی، شمس الدین محمد بن یحیی.(1371). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه و تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات زوار.
موحد، صمد.(1371). شیخ محمود شبستری، تهران: انتشارات طهوری.
میرباقری فرد، سید علی اصغر.(1394).تاریخ تصوف (سیر تطور عرفان اسلامی از قرن هفتم تا دهم هجری)، جلد دوم، تهران: مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
نصری، عبدالله.(1363). سیمای انسان کامل از دیدگاه مکاتیب، تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه علامه طباطبایی.
نصری، عبدالله. (1378). فلسفه خلقت انسان، تهران: کانون اندیشة جوان.
153 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 176- 153
بررسی و تحلیل تطبیقی انسان کامل در اندیشة شیخ محمود شبستری
و عبدالرحمان جامی
سمانه ستوده خیر آبادی 1
سمیرا رستمی 2
محمد علی آتش سودا 3
چكيده
واژة انسان از جمله مقوله هایی است که همواره مورد مطالعه و تفحص در ادیان، مکاتب و معارف بشری واقع شده است. در پژوهش حاضر انسان کامل و ارزش های وجودی وی در مثنوی گلشن راز شیخ محمود شبستری و سلسله الذهب عبدالرحمان جامی به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرد. از آنجا که هر دو شاعر، تحت تاثیر عرفان نظری و آراء محیی الدین ابن عربی هستند، در حقیقت آثار مذکور از منظر عرفان نظری که زاییده تفکرات ابن عربیست، مورد بحث قرار می گیرد. در عرفان نظری، مقصود اصلى از ايجاد عالم، انسان كامل است و انسان كامل نيز، محل جميع نقوش اسماء الهى است و در حقيقت عالم به سبب او خلق شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تشابهات بسیاری در مباحث فوق، از جمله در مضامین حقیقت محمدیه، اتصاف انسان کامل به صفات حق تعالی، وحدت وجود، مرتبه و مقام انسان کامل در اندیشه های عرفانی حاکم بر گلشن راز در قرن هشتم و سلسله الذهب در قرن نهم هجری یافت می شود.
واژگان كليدي
سلسله الذهب، گلشن راز، شبستری، جامی، عرفان اسلامی، انسان کامل.
[1] . دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران.
. Email: Samaneh.sotoudeh59@gmail.com
[2] . استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا،دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران. (نویسنده مسئول)
. Email: Srostami152@gmail.com
[3] . دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی،فسا، ایران.
Email: Ma.Atashsoda@yahoo.com
تاریخ دریافت: 5/2/1400 پذیرش نهایی: 19/4/1400