بررسی ارزش های اخلاقی متناظر بر رعایت حقوق بزه دیده و بزهکار در حقوق کیفری ایران
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
امیر فیضی
1
(دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران)
قباد کاظمی
2
(استادیار گروه حقوق، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران)
مسعود قاسمی
3
(استادیار گروه حقوق، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران)
کلید واژه: ارزش‌های اخلاقی, توازن بخشی, حقوق بزه دیده, حقوق بزهکار, مصالحه‌کیفری, عدالت ترمیمی.,
چکیده مقاله :
آیین دادرسی کیفری جلوه گاه رعایت حقوق بشر و ضامن آن به شمار می¬آید، مقررات دادرسی کیفری بیانگر جایگاه حقوق و حفظ شان و کرامت انسانی در آن جامعه است. قانون زمانی ارزش و اعتبار دارد و به جایگاه رفیع خود دست می یاید که حقوق و ارزش اخلاقی انسان¬ها اعم از بزه دیده و بزهکار رعایت شود. عدم پیش بینی تضمینات توازن بخشی میان حقوق بزه دیده و بزهکار موجب تضییع حقوق طرفین و از هم گسیختگی فرایند دادرسی و کمرنگ شده ارزش اخلاقی در جامعه می گردد .توازن میان میان حقوق بزه دیده و بزهکار به منزله آن نیست که همان حقوق و حمایت های پیش بینی شده برای هر یک از طرفین برای طرف مقابل نیز به کار گرفته شود چرا که به فراخور پرونده و مسیر دادرسی کیفری هر یک از بزه دیده یا بزهکار خدمات و حمایت های خاص خود را نیازمند است. راهبرد پیشنهادی این نوشتار برای برون رفت از این تعارضات وضع حقوق و تضمین های مشترک و اختصاصی به هریک از آنها به منظور شناسایی نیاز هریک از بزه دیده و بزهکار تا دغدغه آنان در زمینه برقراری عدالت و انصاف بر طرف گردد. این پژوهش نشان می دهد قانونگذار ایران اراده مصمم خود را به توازن بخشی میان حقوق و ارزش های اخلاقی بزه دیده و بزهکار را عینیت بخشیده است، لکن قانونگذار نتوانسته است انتظارات بزه دیده و بزهکار را توأمان برآورده سازد.
آخوندی، محمود،(۱۳۹۴)، شناسایِ آیین دادرسی‌کیفری، دفتر چهارم، چ چهارم، انتشارات دوراندیشان،
آشوری، محمد،(1398)، آیین دادرسی کیفری، چ بیست و یکم، تهران: انتشارات سمت، جلد اول.
--------------،(1399)، جایگزین های زندان یا مجازات¬های بینابین، ویراست دوم، چ دوم، تهران: مرکز نشر جهش با همکاری موسسه تحقیقات علوم جزایی و جرم شناسی دانشگاه تهران.
بیژنی میرزا, طیبه, شاملو, باقر. (1396). دادرسی ترافعی در پرتو بزه دیده شناسی اولیه در حقوق ایران و اسناد بین المللی. تحقیقات حقوقی بین المللی, 10(35), 32-57.
خالقی، علی،(1394)، نکته¬ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چ پنجم، تهران: انتشارات مؤسسه پژوهش¬های حقوقی.
شیری، عباس، (1397)، عدالت ترمیمی، چ دوم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
بهمنی قاجار، محمدعلی،(۱۳95)، ویژگی¬ها و بایسته¬ها برای مراجع قضایی، مجله اطلاعات سیاسی، اقتصادی، شماره ۳۵.
توحیدی، احمدرضا و رشیدی، مهناز،(۱۳95)، استقلال و بی طرفی رسیدگی های قضایی در نظام کیفری بین المللی، مجله حقوقی دادگستری، شماره 95.
اعتمادی، امیر و بای، حسینعلی،(1390)، «قلمرو جبران خسارت به وسیله دولت در جنایت غیر عمدی با نگاهی به نظام انگلیس»، مجله حقوق اسلامی، ش30.
اعتمادی، علی؛ شاملو، باقر، علیمرادی، امان اله و احمدی موسوی، سیدمهدی،(1398)، «جایگاه احترام به کرامت انسانی در ارتقای اقتدار قضایی»، فصلنامه تحقیقات حقوق تطبیقی ایران و بین-الملل، سال 12، ش 46.
جدیدی سرای، سلیمان و عباسیان، پیمان (1399). تضمین¬های ایجاد توازن میان حقوق متهم و بزه دیده، فصلنامه فقه و حقوق معاصر، سال ششم، ش12.
سرخوش، جواد و پژم، کلثوم، (1396)، «بررسی رویکرد فقهی و حقوقی قوانین جاری نسبت به خسارات معنوی ناشی از جرم در حقوق کیفری ایران»، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره 3، ش3.
بریث ويت، جان،(۱۳۸5)،عدالت ترمیمی، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی، مجله تحقیقات حقوقی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، شماره ۴۳.کوشا، جعفر؛ پاک نیت، مصطفی،(1396)، توازن میان حقوق متهم و بزه‌دیده در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 و اسناد بین‌المللی، مجله حقوقی دادگستری، دوره 81، ش97.
غلامی، حسین،(1392)، «الگوها یا گونه¬های عدالت کیفری اطفال»، آموزه های حقوق کیفری، دوره جدید، ش۶.
قدسی, ابراهیم, قلیزاده, بهروز, شیخ اسلامی, عاطفه. (1400). پیشگیری از تکرار جرم با حفظ کرامت انسانی بزهکار با نگاهی به آموزههای جرم‌شناختی. پژوهشهای حقوقی, 20(45), 23-54.
21 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 42 – 21
بررسی ارزش های اخلاقی متناظر بر رعایت حقوق بزه دیده و بزهکار در حقوق کیفری ایران
امیر فیضی 1
قباد کاظمی 2
مسعود قاسمی 3
چکیده
آیین دادرسی کیفری جلوه گاه رعایت حقوق بشر و ضامن آن به شمار میآید، مقررات دادرسی کیفری بیانگر جایگاه حقوق و حفظ شان و کرامت انسانی در آن جامعه است. قانون زمانی ارزش و اعتبار دارد و به جایگاه رفیع خود دست می یاید که حقوق و ارزش اخلاقی انسانها اعم از بزه دیده و بزهکار رعایت شود. عدم پیش بینی تضمینات توازن بخشی میان حقوق بزه دیده و بزهکار موجب تضییع حقوق طرفین و از هم گسیختگی فرایند دادرسی و کمرنگ شده ارزش اخلاقی در جامعه می گردد .توازن میان میان حقوق بزه دیده و بزهکار به منزله آن نیست که همان حقوق و حمایت های پیش بینی شده برای هر یک از طرفین برای طرف مقابل نیز به کار گرفته شود چرا که به فراخور پرونده و مسیر دادرسی کیفری هر یک از بزه دیده یا بزهکار خدمات و حمایت های خاص خود را نیازمند است. راهبرد پیشنهادی این نوشتار برای برون رفت از این تعارضات وضع حقوق و تضمین های مشترک و اختصاصی به هریک از آنها به منظور شناسایی نیاز هریک از بزه دیده و بزهکار تا دغدغه آنان در زمینه برقراری عدالت و انصاف بر طرف گردد. این پژوهش نشان می دهد قانونگذار ایران اراده مصمم خود را به توازن بخشی میان حقوق و ارزش های اخلاقی بزه دیده و بزهکار را عینیت بخشیده است، لکن قانونگذار نتوانسته است انتظارات بزه دیده و بزهکار را توأمان برآورده سازد.
واژگان کلیدی
ارزش‌های اخلاقی، توازن بخشی، حقوق بزه دیده، حقوق بزهکار، مصالحه‌کیفری، عدالت ترمیمی.
[1] . دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
[2] . استادیار گروه حقوق، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: ghobadkazemi98@gmail.com
[3] . استادیار گروه حقوق، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
Email: md.ghasemi@iauksh.ac.ir
تاریخ دریافت: 2/3/1402 پذیرش نهایی: 6/6/1402