بررسی شخصیت خالد قهرمان داستان در رمان همسایه ها، داستان یک شهر و زمین سوخته احمد محمود از دیدگاه جامعه شناسی جورج لوکاچ
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیفریبرز جعفری احمدی 1 , فرامرز شيرين بيان 2 * , محمد صالح امیری 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، قشم
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، قشم
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، بندر لنگه
کلید واژه: احمد محمود, جورج لوکاچ, جامعه شناسی ادبی, داستان یک شهر, زمین‌سوخته, همسایه‌ها.,
چکیده مقاله :
هدف جامعه شناسی ادبیات، بیان پیوندهای جامعه و ادبیات و نیز آشکارسازی چگونگی بازتاب واقعیت های اجتماعی در آثار ادبی به ویژه در رمان است. لوکاچ به عنوان یکی از بزرگ ترین نظریه پردازان حوزۀ جامعه شناسی ادبیات، سعی داشت تاثیر متقابل بین ساختارهای اجتماعی و ساختارهای ادبی نشان دهد. او رمان را انعکاس زندگی اجتماعی عصر نویسنده و نیز زاییدۀ جهان نگری خاصش می داند. احمد محمود از داستان نویسان رئالیست است که محور داستان هایش بیان نوع زندگی اجتماعی انسان های زمانه¬اش بوده است و این مسئله را می توان در آثار او مشاهده کرد؛ از این رو می توان سه رمان همسایه ها، داستان یک شهر و زمین سوخته را بر اساس نظریه جامعه شناسی جورج لوکاچ مورد بررسی قرار داد و فرضیه های زیر را مطرح کرد: 1-رمان های اجتماعی می توانند در جهت اصلاح و بهبود ساختار ها و نگرش های فرهنگی- اجتماعی مؤثر باشند.2-رمان های معاصر، نه تنها می¬توانند با دیدگاه واقع گرایانه¬ی خود، آینه¬ی تمام نمای جامعه باشند، بلکه متقابلا می¬توانند بر روی جامعه از دیدگاه فرهنگی- اجتماعی و حتی سیاسی نیز تأثیر گذار باشند و سبب تغییر و تحولات فکری در خوانندگان خود گردند. 3-با توجه به نظریات جامعه شناختی جورج لوکاچ، تحلیل جامعه شناختی این سه رمان می تواند راهنمای شناسایی جهان بینی وی باشد.
The purpose of sociology of literature is to express the links between society and literature and also to reveal how social realities are reflected in literary works, especially in novels. Lukács, as one of the greatest theorists in the field of sociology of literature, tried to show the mutual influence between social structures and literary structures. He considers the novel to be a reflection of the social life of the author's era and also a product of his particular worldview. Ahmad Mahmoud is one of the realist story writers, whose main focus is to express the type of social life of the people of his time, and this issue can be seen in his works. Therefore, the three novels Neighbors, The Story of a City and Burnt Earth can be analyzed based on the sociological theory of George Lukács and the following hypotheses can be put forward: 1- Social novels can be used to reform and improve structures. and cultural-social attitudes are effective. 2- Contemporary novels can not only be a mirror of the whole society with their realistic view, but they can also influence the society from a cultural-social and even political point of view. to be influential and cause intellectual changes in their readers. 3- According to the sociological theories of George Lukács, the sociological analysis of these three novels can be a guide to identify his worldview.
ال گرين، ويلفرد و ديگران، (1373)، راهنماي رويكردهاي ادبي. ترجم ة زهرا ميهن خواه، ج2. تهران: اطلاعات.
اخباری، مریم و مشفقی، آرش و داداشی، حسین، (1403)،بررسی نمود اخلاق و رفتار شهری در آثار داستانی احمد محمود، فصلنامه پژوهش های اخلاقی، دوره: 14، شماره: 4.
پارکینسون، جی، (1375)، لوکاچ و جامعه شناسی ادبیات، ترجمه هاله لاجوردی، فصلنامه ارغنون، تهران، شماره 9 و10.
پاکدامن شهری، فاطمه، (1395)، بررسی جامعه شناختی نمایشنامه های آرتور میلر از منظر آرای جورج لوکاچ، با تاکید بر دو اثر مرگ فروشنده و همه ی پسران من، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر تهران، دانشکده سینما و تئاتر.
تسلیمی، علی، (1388)، نقد ادبی (نظریه ها و کاربرد آنها در ادبیات فارسی)، چاپ اول، تهران، اختران.
دستغيب، عبدالعلي، (1387)، در آينة نقد، تهران، حوزة هنري سازمان تبليغات اسلامي.
ديچز، ديويد، (1385)، شيوه هاي نقد ادبي، ترجمة محمد تقي صدقياني و غلامحسين يوسفي، تهران، علمي.
راوندی، مرتضی، (1374)، تاریخ اجتماعی ایران، جلد 8، بخش دوم، چاپ اول، نشر نگاه.
رحمدل، غلام‌رضا، فرهنگی، سهیلا، (1387)، پژوهش‌های میان رشته‌ای در مطالعات ادب فارسی، فصلنامه پژوهش¬های ادبی، سال پنجم، شماره 21: صص 23-44.
الرويلي، ميجان و سعدالبازغي، (2005)، دليل الناقد الأدبي. چ4 .مغرب: الدارالبيضاء.
زارع، میثم، صفري، جهانگیر، (1392)، بررسي داستان اجاره‌خانه اثر بزرگ علوي بر اساس نظریه جامعه‌شناسي محتوا، فصلنامه تخصصي مطالعات داستاني، سال اول، شماره چهار.
زرين كوب، عبدالحسين، (1361)، نقد ادبي. ج2 .چ3 .تهران: اميركبير.
زیما، پیر. و، (1377)، جامعه شناسی رمان از دیدگاه یان وات، لوکاچ، ماشری، گلدمن، باختین، در محمدجعفر پوینده (گزیده و ترجمه): درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات، چاپ اوّل، تهران: نقش جهان.
ستوده، هدايت الله، (1378)، جامعه شناسي در ادبيات فارسي، تهران، آواي نور.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون، (1377)، راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، چاپ دوم، تهران، طرح نو.
شميسا، سيروس، (1387)، نقد ادبي. تهران: فردوس.
شهبازی، آرزو، (1393)، نقد جامعه شناختی رمان همسایه-های احمد محمود، پایان نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی استاد مریم حسینی و عسگر عسگری حسنکلو، دانشگاه الزهراء علیها السلام، دانشکده ادبیات.
عسگری حسنکلو، عسگر، (1389)، نقد اجتماعی رمان معاصر فارسی، تهران، نشر فروزان.
فرجاد، محمد حـسين، مقدمه اي بر جامعه شناسي و سير تحول و تكامل جامعـه، تهـران، بوعلي.
فرزاد، عبدالحسين، (1381)، دربارة نقد ادبي، چ4، تهران، قطره.
کلوندی، پریسا و حسینی، سیده سعیده، (1402)، بازتاب عناصر اقلیمی در رمان »همسایه ها « نوشته احمد محمود،سومین کنفرانس بین المللی یافته های پژوهشی در مطالعات زبان و ادبیات، تهران.
کهنمویی پور، ژاله، (1389)، نقد جامعه شناختی و لوسی ین گولدمن: از نقد جامعه شناختی تا زیبایی شناسی دریافت، تهران، علمی فرهنگی.
كوثري، مسعود، (1379)، تأملاتي در جامعه شناسي ادبيات. تهران: باز.
گلدمن، لوسین، (1377)، جامعه شناسی ادبیات، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران، انتشارات نقش جهان.
گلستان، لیلی، (1383)، حکایت حال، چاپ اول، انتشارات معین.
لابیکا، ژرژ، (1377)، شیءوارگی، ترجمه محمدجعفر پوینده، درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات، چاپ اول، تهران، نقش جهان.
لوکاچ، جورج، (1377)، درباره رمان، ترجمه محمدجعفر پوینده، درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات، چاپ اول، تهران، نقش جهان.
مبارک، وحید و بهبهانی نژاد، سرور، (1402)، شخصیت شناسی رمان همسایه ها احمد محمود از منظر جامعه شناسی، هشتمین کنفرانس بین المللی مطالعات زبان و ادبیات ملل،تهران.
محمود، احمد (۱۳۵7)، همسایه‌ها، چاپ چهارم، نشر امیرکبیر: تهران.
محمود، احمد(1400)، زمین سوخته، چاپ هحدهم، نشر معین، تهران.
محمود، احمد(1400)، داستان یک شهر، چاپ دوازدهم، نشر معین، تهران.
میر صادقی، جمال، (۱۳۷9)، جهان داستان، چاپ اول، تهران، ناران.
یاوری، حورا، (1388)، داستان فارسی و سرگذشت مدرنیته در ایران، چاپ اول، انتشارات سخن.