ارزش ها و ضدارزش ها در حکمت های نهج البلاغه امیرالمومنین(ع)
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیفروغ احمدی 1 , طیبه اکبری راد 2 * , محمد قاسمی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: حکمت, نهج البلاغه, ارزش ها, ضدارزش ها.,
چکیده مقاله :
در قلمروی جهان اسلام، شاهکارهای دینی و تعالیم معنوی کم نظیری خلق شده که یکی از آن‌ها نهج البلاغه امام علی (ع) است که پس از کتاب مقدس قرآن کریم، بالاترین و عمیق‌ترین الفاظ و معانی و حکمت ها را شامل می شود. آخرین بخش از این کتاب ارزشمند، کلمات قصار یا حکمت های نهج البلاغه است، در این نوشتار کوشیده ایم با بهره گیری از روش تحلیلی، ارزش‌ها و ضدارزش ها را معرفی و مورد کنکاش قرار بدهیم؛ اصولی مانند: عدالت، حق طلبی، رعایت انصاف، مساوات، اعتدال و میانه روی، قناعت، اهمیت نماز، اهمیت علم، تقوا، مشورت، بخشش، تواضع، یاد مرگ و ... از مهمترین ارزش ها و مواردی چون: عجب و خودپسندی، ظلم، بخل، تندخویی، طمع، غصه دنیا را خوردن، لجاجت، ستیزه با حق، ناامیدی، دوستی با نادان، دوستی با بخیل، شهوت و ... از جمله ضدارزش ها در میان حکمت های نهج البلاغه به شمار می‌آیند.
In the realm of the Islamic world, rare religious masterpieces and spiritual teachings have been created, one of which is the Nahj al-Balagha of Imam Ali (AS), which includes the highest and deepest words, meanings and wisdom after the holy book of the Holy Quran. The last part of this valuable book is the aphorisms or wisdom of Nahj al-Balagheh. In this article, we have tried to introduce and explore the values and anti-values by using the analytical method. Principles such as: justice, seeking justice, observing fairness, equality, moderation and moderation, contentment, the importance of prayer, the importance of knowledge, piety, consultation, forgiveness, humility, remembrance of death, etc. are among the most important values and cases such as: wonder and Arrogance, cruelty, avarice, impetuousness, greed, suffering from the world, stubbornness, conflict with the truth, despair, friendship with the ignorant, friendship with the miser, lust, etc.
ابراهیمیان، سیدحسین. (1381). انسان شناسی، تهران، دفتر نشر معارف.
ابن ابی الحدید، عبدالحسن، شرح نهج البلاغه، قم، ترجمه غلامرضا لایقی.
ادیب، علی محمد حسینی. (بی تا). راه و روش تربیت از دیدگاه امام علی (ع)، ترحمه سید محمد رادمنش، تهران، موسسه انجام کتاب.
اکبری راد، طیبه. (1395). معناشناسی عمل صالح و حوزه‌های معنایی مرتبط با آن در قرآن کریم. تهران، دانشگاه تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
امیرمومنان. (1380). نهج البلاغه، تحقیق و جمع آوری سیدرضی، ترجمه سید جعفر شهیدی.
امیرمومنان. (1380). نهج البلاغه، تحقیق و جمع آوری سیدرضی، ترجمه علامه محمدتقی جعفری، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
آذربایجانی، مسعود. شجاعی، محمدصادق. (1401). روانشناسی در نهج البلاغه (مفاهیم و آموزه‌ها). پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بابایی، عبدالله. (1372). ارتباط ارزش های انسانی، تهران، انتشارات دستان.
بحرانی، کمال الدین میثم بن علی بن میثم. (1402 ق). شرح نهج البلاغه، بیروت، دارالثقلین، اول.
جعفری، مهدی. (1385). ارزش ها و ضدارزش ها، مجله فرهنگ اصفهان، شماره دوم.
جوادی آملی، عبدالله. (1400). سلونی قبل ان تفقدونی ( تحریر نهج البلاغه). 3 جلدی. نشر اسراء. 1937 ص.
حرانی، ابن شعبه. (1376). تُحَفُ العُقول فیما جاءَ مِنَ الحِکَمِ وَ الْمَواعظ عَنْ آل‌ِ الرّسول، قم.
خونی، حبیب الله بن محمدهاشم. (1392). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه. ناشر انوار الهدی، 616 ص.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1383). مفردات الفاظ القرآن. ناشر ذوی القربی. زبان عربی، 1248 ص.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. مفردات الفاظ قرآن، دمشق، دارالعلم.
رفیعی، جواد. آقایی، محمدرضا. (1386). آموزه‌هایی از نهج‌البلاغه، دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه). 136 ص.
زمانی نجف آبادی، مصطفی. (1380). شرح نهج البلاغه ، قم، ناشر انتشارات فاطمة الزهرا(س).
سروش، عبدالکریم. (1375). اوصاف پارسایان، موسسه فرهنگی صراط، تهران.
صالحی، اکبر. السادات تهامی، رحیمه. (1388). بررسی و تحلیل عوامل و موانع موثر در تربیت دینی بر مبنای سخنان حضرت علی (ع) در نهج البلاغه، دوفصلنامه تربیت اسلامی، دوره: 4، شماره:9.
طاهری، ابوالقاسم. (1383). راهنمای آموزش و پژوهش در نهج‌البلاغه. دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه). 246 ص.
طباطبایی، سید محمدکاظم. اسدعلیزاده، اکبر. دین پرور، سیدجمال الدین. (1395). در محضر خورشید (گزیده‌ای از نهج البلاغه)، قم، حوزه علمیه قم ، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران ، مرکز نشر هاجر، 231 ص.
عبده، محمد. (بی تا). شرح نهج البلاغه، قاهره، مصر، نشر مطبعه الاستقامه.
غلامعلی ،احمد. (1398). شناخت نامه نهج البلاغه. ناشر سمت. 323 ص.
کانت، ایمانوئل. (1369). ترجمه حمید عنایت و علی قیصری، تهران، نشر خوارزمی.
گرامی، غلامحسن. (1387). انسان در اسلام، تهران، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، دفتر نشر معارف.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1387). نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، قم، موسسه پژوهشی و آموزشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1388). پیش نیازهای مدیریت اسلامی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1388). جایگاه آموزه های اسلامی در امور مدیریتی.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1401). بهترین ها و بدترین ها از دیدگاه نهج البلاغه. انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی. (1393). انسان کامل، نشر صدرا. 334 ص.
مغنیه، محمدجواد. (1392). فی ظلال نهج البلاغه (حکمت‌ها)، ناشر شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 442 ص.
مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام امام - شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
موسوی، عباس علی. (1377). شرح نهج البلاغه، لبنان، بیروت، نشر دار الرسول الاکرم(ص). 5 جلد.
نسفی، عزیزالدین بن محمد. (1384). مجموعه رسائل مشهور به کتاب‌‌الانسان‌الکامل با پیش‌گفتار هانری کربن، تهران،: طهوری، انجمن ایران‌شناسی فرانسه در تهران.
هاشمی، سیدحسین. (1389). اخلاق در نهج البلاغه، موسسه بوستان کتاب، قم.
5 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 18 - 5
ارزش ها و ضدارزش ها
در حکمت های نهج البلاغه امیرالمومنین(ع)
فروغ احمدی 1
طیبه اکبری راد 2
محمد قاسمی 3
چکیده
در قلمروی جهان اسلام، شاهکارهای دینی و تعالیم معنوی کم نظیری خلق شده که یکی از آن‌ها نهج البلاغه امام علی (ع) است که پس از کتاب مقدس قرآن کریم، بالاترین و عمیق‌ترین الفاظ و معانی و حکمت ها را شامل می شود. آخرین بخش از این کتاب ارزشمند، کلمات قصار یا حکمت های نهج البلاغه است، در این نوشتار کوشیده ایم با بهره گیری از روش تحلیلی، ارزش‌ها و ضدارزش ها را معرفی و مورد کنکاش قرار بدهیم؛ اصولی مانند: عدالت، حق طلبی، رعایت انصاف، مساوات، اعتدال و میانه روی، قناعت، اهمیت نماز، اهمیت علم، تقوا، مشورت، بخشش، تواضع، یاد مرگ و ... از مهمترین ارزش ها و مواردی چون: عجب و خودپسندی، ظلم، بخل، تندخویی، طمع، غصه دنیا را خوردن، لجاجت، ستیزه با حق، ناامیدی، دوستی با نادان، دوستی با بخیل، شهوت و ... از جمله ضدارزش ها در میان حکمت های نهج البلاغه به شمار می‌آیند.
واژگان كليدي
حکمت، نهج البلاغه، ارزش ها، ضدارزش ها.
[1] . دانشجوی دکتری، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: framdat50@gmail.com
[2] . استادیار، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: akbariradtaiebeh@gmail.com
[3] . استادیار، گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: dr.ghasemi92@yahoo.com
تاریخ دریافت: 25/10/1402 پذیرش نهایی: 21/1/1403