تحلیل آرایههای ادبی با مضامین اخلاقی در مختارنامهی عطار نیشابوری
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیعقیل معصومی 1 , حیدر حسنلو 2 * , تورج عقدایی 3 , حسین آریان 4
1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
3 - دانشیار بازنشسته، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
4 - دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
کلید واژه: عطار نیشابوری, مختارنامه, مضامین اخلاقی, آرایه¬ی ادبی.,
چکیده مقاله :
دیدگاه¬ها و سخنان اخلاقی عطار نیشابوری در نظم و نثر فارسی، ارزشمند و در خور تأمل و پژوهش بیش¬تر است. عطار در توجه دادن به اخلاق حسنه و انذار و نهی از رذیله¬ها دغدغه¬مند بوده است. مباحث اخلاقی و انسان¬ساز موجود در ادبیات تعلیمی و عرفانی در سرتاسر اشعار عطار بازگو می¬شود. مختارنامه، بنا بر تقسیم¬بندی عطار و مضمون¬های شعری و ترتیب مثنوی¬هایش، پنجاه باب است. عطار با بهره¬گیری از آرایه¬های ادبی با مضامین اخلاقی توانسته که این آموزه‌های تعلیمی را به درستی منتقل کند. نگارنده¬ی این پژوهش به تحلیل آرایه¬های ادبی با مضامین اخلاقی در مختارنامه¬ی عطار نیشابوری پرداخت و با آوردن شواهدی از اشعار مختارنامه این امر را به مخاطب نشان داد. عطار از جزئیات اخلاق صوفیانه نیز رفتارهای تأمل برانگیزی چون گیاه-خواری و قناعت به گرده¬ای نان را مدام گوشزد کرده است.
Attar Nishabouri's views and moral words in Persian poetry and prose are valuable and worthy of more reflection and research. Attar has been concerned about paying attention to good morals and warning and forbidding vices. The ethical and human-building topics in educational and mystical literature are narrated throughout Attar's poems. Mukhtarnameh, according to Attar's division and poetic themes and the order of his masnavis, has fifty chapters. By using literary arrays with moral themes, Attar has been able to convey these educational teachings correctly. The author of this research analyzed the literary arrays with moral themes in Atar Neishabouri's Mukhtarnameh and showed this to the audience by bringing evidence from the Mukhtarnameh's poems. From the details of Sufi ethics, Attar has constantly pointed out such thought-provoking behaviors as vegetarianism and contentment with bread crumbs.
ثروت، منصور (1378)، گنجینه¬ی حکمت در آثار نظامی، تهران: امیر کبیر.
¬حجازی، بهجت¬السادات(1390)، انسان کامل در نگاه عطار، تهران: آوای نور.
¬رضایی، پروین (1399)، «محو در محو و فنا اندر فنا؛ شبکه¬ی مؤلفه¬های معنایی مرگ و فنا و نیستی در غزل عطار از دیدگاه زبان¬شناسی ساختارگرا»، پژوهش¬های ادب عرفانی، دانشگاه اصفهان، سال سیزدهم، شماره¬ی سوم، پیاپی 43، صص 22-1.
¬زرین¬کوب، عبدالحسین (1383)، آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن.
¬شفیعی¬کدکنی، محمّدرضا (1378)، زبور پارسی(نگاهی به زندگی و غزل¬های عطار)، تهران: آگه.
¬شمس قیس رازی(1357)، المعجم فی معاییر اشعار عجم، به تصحیح محمّد قزوینی، تهران: کتابفروشی تهران.
¬شمیسا، سیروس (1388)، بیان، تهران: فردوس.
¬عطار نیشابوری، فرید¬الدین (1375)، مختارنامه، به تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن
¬صفا، ذبیح¬الله (1366)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.
¬فتوحی، محمود (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
¬فشارکی، محمّد (1398)، نقد بدیع، تهران: سمت.
-کیایی، فاطمه (1401)، «دگردیسی نمادها در مختارنامه با رویکرد مقایسه¬ای در منطق¬الطیر»، پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد رشته¬ی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران.
¬محبتی، مهدی؛ ولئی، قربان؛ مؤمنی هزاوه، امیر و شکوفگی، حامد(1397)، «رباعی روایی در مختارنامه¬ی عطار نیشابوری»،دوفصلنامه¬ی علمی-پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال دهم، شماره¬ی 18، بهار و تابستان 97، صص 27-1.
¬نفیسی، سعید (1320)، جست و جو در احوال عطار نیشابوری، تهران: اقبال.
363 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 376 - 363
تحلیل آرایههای ادبی با مضامین اخلاقی
در مختارنامهی عطار نیشابوری
عقیل معصومی 1
حیدر حسنلو 2
تورج عقدایی 3
حسین آریان 4
چکیده
دیدگاهها و سخنان اخلاقی عطار نیشابوری در نظم و نثر فارسی، ارزشمند و در خور تأمل و پژوهش بیشتر است. عطار در توجه دادن به اخلاق حسنه و انذار و نهی از رذیلهها دغدغهمند بوده است. مباحث اخلاقی و انسانساز موجود در ادبیات تعلیمی و عرفانی در سرتاسر اشعار عطار بازگو میشود. مختارنامه، بنا بر تقسیمبندی عطار و مضمونهای شعری و ترتیب مثنویهایش، پنجاه باب است. عطار با بهرهگیری از آرایههای ادبی با مضامین اخلاقی توانسته که این آموزه‌های تعلیمی را به درستی منتقل کند. نگارندهی این پژوهش به تحلیل آرایههای ادبی با مضامین اخلاقی در مختارنامهی عطار نیشابوری پرداخت و با آوردن شواهدی از اشعار مختارنامه این امر را به مخاطب نشان داد. عطار از جزئیات اخلاق صوفیانه نیز رفتارهای تأمل برانگیزی چون گیاهخواری و قناعت به گردهای نان را مدام گوشزد کرده است.
واژگان كليدي
[1] . دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
Email: Aghil.masoumi.1977@gmail.com
[2] . استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: nastuh49@yahoo.com
[3] . دانشیار بازنشسته، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
Email: Aghdaie@gmail.com
[4] . دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
Email: Arian.amir20@yahoo.com
تاریخ دریافت: 18/2/1403 پذیرش نهایی: 21/5/1403