فلسفه و معیار مسئولیت اخلاقی از منظر روایات اسلامی
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیمعصومه السادات حسینی میرصفی 1 *
1 - استادیار، گروه فلسفه، الهيات و معارف اسلامي، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: فلسفه, مبانی, معيار, مسئولیت اخلاقی, روایات اسلامی,
چکیده مقاله :
مسئوليت اخلاقي داراي مراتب تشكيكي است. در نظام اخلاقي اسلام و بسياري از آموزه‌هاي ديني و منابع حدیثی، به اين موضوع پرداخته شده است. با توجه به اين كه مسئوليت اخلاقي، يكي از اركان داوري در علم اخلاق به شمار مي‌آيد، منظور از مسئوليت اخلاقي در این مقاله، همان مسئوليت در برابر پروردگار است كه نتيجه آن مجازات و عقوبت اخروي است، و گاهی نیز ممکن است مجازات دنيوي هم داشته باشد. در این مقاله، نگارنده به هدف پاسخ به این سوال که «فلسفه و معیار مسئولیت اخلاقی چیست؟»؛ بر اساس روایات معصومین(علیهم السّلام)، به تبیین موضوع، پرداخته است. یافته های این مقاله حاکی از چهار مبنا برای تحقق مسئولیت اخلاقی، پنج معیار برای تشMoral responsibility has organizational levels. This issue has been addressed in the moral system of Islam and many religious teachings and hadith sources. Given that moral responsibility is one of the pillars of judgment in the science of ethics, the meaning of moral responsibility in this article is the same responsibility before God, the result of which is punishment and retribution in the hereafter, and sometimes it may also have worldly punishment. In this article, the author aims to answer the question: "What is the philosophy and criteria of moral responsibility?" Based on the narrations of the infallibles (peace be upon them), he has explained the subject. The findings of this article indicate four bases for realizing moral responsibility, five criteria for intensifying and three criteria for mitigating moral responsibility. This research is an applied research in terms of purpose and a qualitative research based on library resources in terms of data collection. In terms of research method, it is also descriptive and analytical.دید و سه معیار در جهت تخفیف مسئولیت اخلاقی است. این پژوهش از نظر هدف، پژوهش کاربردی و از نظر جمع آوری داده ها، یک پژوهش کیفی مبتنی بر منابع کتابخانه ای است. از نظر روش پژوهش نیز توصیفی، تحلیلی می‌باشد.
Moral responsibility has organizational levels. This issue has been addressed in the moral system of Islam and many religious teachings and hadith sources. Given that moral responsibility is one of the pillars of judgment in the science of ethics, the meaning of moral responsibility in this article is the same responsibility before God, the result of which is punishment and retribution in the hereafter, and sometimes it may also have worldly punishment. In this article, the author aims to answer the question: "What is the philosophy and criteria of moral responsibility?" Based on the narrations of the infallibles (peace be upon them), he has explained the subject. The findings of this article indicate four bases for realizing moral responsibility, five criteria for intensifying and three criteria for mitigating moral responsibility. This research is an applied research in terms of purpose and a qualitative research based on library resources in terms of data collection. In terms of research method, it is also descriptive and analytical.
قرآن کریم
ابن منظور، محمدبن‌مكرم، (1414ق). لسان العرب، بيروت: دارصادر، چ سوم.
ارزانی، حبیب رضا،(1392). مسئولیت اخلاقی اخلاق فرزندان در برابر والدین در قرآن و عهدین، سال سوم، شماره 12، 169-120، مجله اخلاق.
البستانی، بطرس، (بی تا). محیط المحیط، لبنان:مكتبة ناشرون .
پینکافس، ادموند، (1382). از مساله محوری تا فضیلت گرایی، مقدمه، ترجمه و تعلیقات حمیدرضا حسنی، مهدی علی‌پور ؛ با مقدمه لگنها وسن، قم : دفتر نشر معارف.
تميمى آمدى، عبد الواحد، (1366). تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، قم:دفتر تبليغات، چ اول.
حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق). تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، قم: آل البيت، چ اول.
حرانى(ابن شعبه)، ابو محمدالحسن بن علي، (1404ق). تحف العقول عن آل الرسول(صلي الله عليه و آله و سلم)، قم:جامعه مدرسين.
حق شناس و ديگران، (1384). فرهنگ معاصر هزاره، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
حكيمى اخوان و احمد آرام، (1380). الحياة، با ترجمه احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
خواص، امیر و دیگران، (1385). فلسفه اخلاق (باتکیه بر مباحث تربیتی)، قم: دفتر نشر معارف.
خوانسارى، آقا جمال الدين، (1366). شرح آقا جمال الدين خوانسارى بر غرر الحكم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
دهخدا، علي اكبر، (1373). لغت‌نامه، زير نظر دكتر معين و دكتر شهيدي، تهران:مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
ديلمى، شيخ حسن، (1412ق). إرشاد القلوب إلى الصواب، قم: شريف رضى، چ اول.
ديلمي، احمد، (1380). مباني و نظام اخلاق، (دانشنامه امام علي (ع))، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
راغب اصفهاني، حسين بن محمد، (1374). المفردات غي غريب القرآن، تحقيق داودي، صفوان عدنان، دمشق، بيروت: دارالقلم، الدار الشاميه، چ اول.
الزبیدی، مرتضی، (1385ق). تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت: دارالهدايه.
شهریاری پور، علیرضا،(1391). مبانی جامعه شناختی مسئولیت اخلاقی در اخلاق اسلامی، شماره 12، مجله معرفت اخلاقی.
صابرى يزدى، على‌رضا و محمدرضا انصارى محلاتى، (1375). الحكم الزاهرة، ترجمه انصارى، قم: مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامى، چ دوم.
صدوق، محمّد بن على (ابن بابويه)، (1400ق). أمالي بيروت:اعلمي، چ پنجم.
صدوق، محمد بن علي (ابن بابويه)، (1395ق). كمال الدين و تمام النعمة، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، تهران: اسلاميه، چ دوم.
طاهریان، بتول؛ شیخ الاسلامی، محمود؛ دادجو، یداله؛ اکبر زاده، رجب،(1398). نگاه غزالی به مسئولیت اخلاقی با استناد به آیات، شماره 39،صص 208-183، مجله پژوهش دینی.
طريحي، فخرالدين، (1385). مجمع البحرين، تحقيق قسم الدراسات الاسلاميه، تهران: مؤسسه البعثه، مركز الطباع و النشر.
فراهيدي، الخليل بن احمد، (1421ق). العين، بیروت:داراحياء التراث العربي، چ اول.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (بی تا). القاموس المحیط، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قرشی بنایی، علی اکبر، (1381). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چ نهم.
الكلينى الرازی، ابو جعفر محمد بن يعقوب بن اسحاق، (1362). الكافي، تهران: اسلاميه، چ‌دوم.
مجتبوی، سید جلال الدین، (1377). علم اخلاق اسلامی، تهران:انتشارات حکمت، چ چهارم.
مجلسى، محمدباقر، (بی تا). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران:اسلاميه، چ مكرر.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1381). فلسفه اخلاق، تحقيق: احمد حسين شريفي، تهران: چاپ و نشر بين‌الملل، چ اول.
معين، محمد، (1376). فرهنگ فارسي معين، تهران: اميرکبير.
Editor in chief: M. Brchert, Donald, (1934). Encyclopedia of philosophy, 2nd editions, vol 8, price sextus Empiricus.
425 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 440 - 425
فلسفه و معیار مسئولیت اخلاقی از منظر روایات اسلامی
معصومه السادات حسینی میرصفی1
چکیده
مسئوليت اخلاقي داراي مراتب تشكيكي است. در نظام اخلاقي اسلام و بسياري از آموزه‌هاي ديني و منابع حدیثی، به اين موضوع پرداخته شده است. با توجه به اين كه مسئوليت اخلاقي، يكي از اركان داوري در علم اخلاق به شمار مي‌آيد، منظور از مسئوليت اخلاقي در این مقاله، همان مسئوليت در برابر پروردگار است كه نتيجه آن مجازات و عقوبت اخروي است، و گاهی نیز ممکن است مجازات دنيوي هم داشته باشد. در این مقاله، نگارنده به هدف پاسخ به این سوال که «فلسفه و معیار مسئولیت اخلاقی چیست؟»؛ بر اساس روایات معصومین(علیهم السّلام)، به تبیین موضوع، پرداخته است. یافته های این مقاله حاکی از چهار مبنا برای تحقق مسئولیت اخلاقی، پنج معیار برای تشدید و سه معیار در جهت تخفیف مسئولیت اخلاقی است. این پژوهش از نظر هدف، پژوهش کاربردی و از نظر جمع آوری داده ها، یک پژوهش کیفی مبتنی بر منابع کتابخانه ای است. از نظر روش پژوهش نیز توصیفی، تحلیلی می‌باشد.
واژگان كليدي
فلسفه، مبانی، معيار، مسئولیت اخلاقی، روایات اسلامی.
[1] . استادیار، گروه فلسفه، الهيات و معارف اسلامي، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: dr.hosseini@iau.ac.ir