تبیین اخلاق نخبگی و الگوسازی از نخبگان بر مبنای متون اسلامی ایرانی با تکیه بر آثار ناصرخسرو، قشیری و هجویری
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیحبیب اله گرگیچ 1 , جبیب جدیدالاسلامی قلعه نو 2 *
1 - دانشگاه ازاد اسلامی واحد زاهدان
2 - زاهدان
کلید واژه: نخبه, اخلاق نخبگی, ناصرخسرو, قشیری, هجویری,
چکیده مقاله :
بزرگان دین ما در طی قرون متمادی به ذکر ویژگی های نخبه و اخلاق نخبگی پرداخته اند و در این میان به ویژگی های نظیر: عبادت، علم و دانش، تفکّر و تعقّل، ولایت پذیری، حبّ الهی، تعهّد و مسئولیّت شناسی اجتماعی، معرفت و بصیرت، نقد و ارزیابی، عمل گرایی، عفّا و پاکدامنی، امر به معروف و نهی از منکر، عدل و عدالت، راستی و راست گویی، مبارزه با ظلم و ستم، ریاستیزی، تقوی و پرهیزگاری، نفی تقلید کورکورانه، ایثار و از خودگذشتگی و تواضع و فروتنی اشاره کرده اند. نگارندگان در این مقاله به مواردی اشاره کرده اند که در آثار و شخصیّت هر سه (ناصرخسرو، قشیری و هجویری) مشاهده می شوند و نمونه دارند. پژوهش حاضر با بهره مندی از روش کیفی که مبتنی بر گردآوری اطّلاعات از منابع کتابخانه ای است، با هدف پاسخ گویی به اصلی ترین سؤال پژوهش، مبنی بر این که در راستای فرایند الگوسازی از نخبگان، چه ویژگی ها و خصوصیّات برجسته ای، مبیّن اخلاق نخبگی در متون اسلامی– ایرانی (در آثار ناصرخسرو، ابوالقاسم قشیری و علی جلّابی هجویری)، است، به انجام رسیده است.
The elders of our religion over the centuries have mentioned the elite and elite morality, among which are the characteristics of worship, science and knowledge, thinking and reasoning, authority, divine, commitment and responsibility Social justice, knowledge and insight, critique and evaluation, pragmatism, perfection and purity, good faith and forbidding evil, justice and righteousness, truth and righteousness, the fight against oppression, presidency, piety and piety, negation Immortal blindness, sacrifice, sacrifice, humility and modesty. In this article, the authors point out that in the works and character of all three (Naser Khosrow, Ghashiri and Hojaviri) are observed and samples. The present study utilizes a qualitative method based on information gathering from library resources with the aim of answering the main research question that in the process of modeling of elites, what features and The prominent features that illustrate the elitism of ethics in Islamic-Iranian texts (in the works of Naser Khosrow, Abolqasem Ghashiri and Ali Jabbani Hojawiri) have been accomplished.
قرآن کریم، ترجمۀ بهاءالدّین خرّمشاهی، تهران: جامی و دوستان.
قرآن کریم، ترجمۀ محمّدمهدی فولادوند.
ابراهیمی، تقی. (1392)، مبانی و شرایط عمومی قرارداد مشارکت در حوزۀ نفت و گاز، بدون انتقال مالکیّت نفت و گاز موجود در مخزن، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ حقوق، استاد راهنما: دکتر محمّد عیسائی تفرشی، دانشگاه تربیّت مدرّس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
اعرافی، علیرضا و علی حسین¬پناه. (1393)، «نقش نخبگان دینی در تربیت دینی»، اسلام و پژوهش¬های تربیتی، سال ششم، شمارۀ اول، پیاپی 11، ص 25- 44.
باتومور، تی¬. بی. (1369)، نخبگان و جامعه، ترجمۀ علیرضا طیّب، تهران: دانشگاه تهران.
بالو و دیگران. (1394)، «ناصرخسرو و فیلسوفان یونانی»، مجموعه مقالات همایش حکیم ناصرخسرو قبادیانی، ص 30- 38.
پیرانی، منصور. (1394)، «عقل در قرآن و اندیشه ناصرخسرو بر مبنای قصاید»، مجموعه مقالات همایش حکیم ناصرخسرو قبادیانی، ص 71- 83.
پیرزادنیا، مینا و کلثوم باقری. (1394)، «بازنمایی احادیث اسلامی در اشعار ناصرخسرو قبادیانی»، مجموعه مقالات همایش حکیم ناصرخسرو قبادیانی، ص 145- 154.
تاج¬الدّین، مرضیّه و مهرنوش پازارگادی. (1388)، «قرآن کریم و نهضت تربیتی-پرورشی: مؤلفه¬ها و شاخص¬های تربیتی از دیدگاه قرآن کریم»، فصلنامۀ قرآنی کوثر، شمارۀ 32، ص 47- 62.
تقی خواه قره بابا، رسول. (1391)، شاخصه‌های فرهنگی نخبگی در آموزه های اسلامی، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، استاد راهنما: دکتر رقیّه صادقی نیّری، استاد مشاور، دکتر صمد عبدالّهی عابد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، دانشکدۀ الهیّات و معارف اسلامی.
حسینی¬هرندی، محمّدحسین. (1387)، نخبگان و انقلاب اسلامی، قم: مرکز پژوهش¬های اسلامی صدا و سیما.
خضری، علی. (1394)، «بازتاب نهج¬البلاغه در شعر ناصرخسرو»، مجموعه مقالات همایش حکیم ناصرخسرو قبادیانی، ص 84- 97.
خطیب بغدادی، ابوبکر احمدبن علی. (1349)، تاریخ بغداد، بغداد: المکتبه¬العربیه.
رضایی، جمیله. (1388)، رفتارشناسی سیاسی نخبگان فرهنگی عصر اموی، پایان¬نامۀ کارشناسی¬ارشد رشتۀ تاریخ اسلام، استاد راهنما: دکتر علی¬محمّد ولوی، استاد مشاور: دکتر فاطمه جمیلی، دانشگاه الزهراء (س)، دانشکدۀ ادبیّات، زبان¬ها و تاریخ.
سجّادی، سیّدجعفر. (1383)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ هفتم، تهران: طهوری.
سفینة¬البحار
شریفی، ثریّا و قدمعلی سرامی. (1393)، «بررسی «ولایت» در کشف-المحجوی هجویری»، عرفانیات در ادب فارسی، سال پنجم، شمارۀ 18، ص 107- 123.
طاهری، مازیار. (1387)، «نخبه و نخبه¬گرایی»، رشد علوم اجتماعی، شمارۀ 4، ص 32- 42.
طباطبايي، حسين. (1362)، الميزان في تفسير القرآن.
علم¬الهدی، جمیله. (1386)، اهداف تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: مؤسّسۀ پژوهش و برنامه¬ریزی آموزشی رشد.
علی-آبادی، مرتضی و امین نیک¬مرام. (1392)، «تبیین اهمیت جایگاه نخبه گرایی بر شکل گیری شهرهای خلاق گذشته و معاصر»، اوّلین همایش ملّی جغرافیا، شهرسازی و توسعۀ پایدار.
قبادیانی، ناصرخسرو. (1393)، دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق، چاپ نهم، تهران: دانشگاه تهران.
قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم¬بن هوازن. (1391)، رسالۀ قشیریه، ترجمۀ ابوعلی حسن¬ابن احمد عثمانی، تصحیح بدیع¬الزمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران: زوّار.
کاشانی، عبدالرزّاق. (1354)، شرح بر منازل¬السُائرین انصاری، تهران: حامد.
محقّق، مهدی. (1390)، تحلیل اشعار ناصرخسرو، چاپ هشتم، تهران: دانشگاه تهران.
مصلح، پگاه. (1383)، نخبه¬گرایی مشارکتی (با توجّه به لزوم بازسازی مفهوم نخبه)، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: جهانگیر معینی علمداری، استاد مشاور: رحیم ابوالحسنی، دانشگاه تهران، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی.
نوروزی خیابانی، مهدی. (1394)، فرهنگ جامع لغات و اصطلاحات سیاسی، چاپ دهم، تهران: نی.
هجویری، ابوالحسن علی¬بن عثمان. (1390)، کشف-المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چاپ هفتم، تهران: سروش.