خوانش نمایشی معراج پیامبر (ص) در الهی¬نامۀ عطّار نیشابوری

چکیده مقاله :

الهی­نامۀ عطار، منظومه­ای در قالب مثنوی است. عطار در این منظومه به بازگویی اهداف اهل تصوّف از راه تمثیل پرداخته و کوشیده به انسان بفهماند که حقیقت هر آرزو در درون خـود اوست و جستجوی آن نـیز از درون انسان است. در بـررسی جنبه­های نمایشی الهی­نامه، علاوه بر دانستن افکار و شیوۀ نگارش عطار باید بر عناصر جنبه­های نمایشی نیز آشنایی کامل داشت. توصیف معراج پیامبر اکرم (ص) قابلیت­های نمایشی بارزی دارد که با بررسی عناصر نمایشی در داستان و تحلیل آن برای به کار بستن آن­ها در نمایش، می­تواند به روی صحنه برود. سؤالی که مطرح می­شود ایـن است که جنبه­های نمایشی در کدام قسمت از بدنۀ داستان واقع است و با تحلیل آن­ها چگونه می­توان به خوانش نمایشی دست یابیم؟ با توجه به اهداف پژوهش، روش به کار رفته این­گونه است که علاوه بر آثار عطار نیشابوری، در مقالات و کتاب­هایی با موضوع؛ اصول درام، ویژگی­های عناصر و عوامل دراماتیک، مطالعه و فیش برداری و با تحلیل داده­ها نتیجه­گیری صورت گرفته است. آن­چه که از این تحقیق به دست می­آید تا اندازه­ای ارزش نمایشی دارد و ضرورت دارد که نمایشنامه­نویس زمینه را برای داستان­های دیگر مهیّا سازد.

چکیده انگلیسی :

Attar’s ElahiNameh is a poem in the form of Masnavi. On this poem, Attar recounts the goals of Sufi humans via parables and attempts to make people remember that the fact of each preference lies inside oneself and that the look for it additionally comes from inside human being. In reviewing the dramatic elements of ElahiNameh, similarly to understanding the mind and language of the Attar, one ought to be acquainted with the factors of the dramatic components, consisting of the introduction of the topics of the play, the advent of the themes of the theatre, genre and the fashion of the play. The description of the ascension of the Prophet (pbuh) has potential dramatic talents that may be actualized by way of searching for dramatic factors in the tale and reading distinctive approaches of using them inside the play. The query that arises is what are the dramatic factors of this story and by way of reading those aspects, how can dramatic readings be created? The approach used on this examine is analytical-descriptive and studies and statistics series have been performed through library research method. What emerges from this research partially demonstrates the exemplary value of ElahiNameh stories and affords a platform for changing different examples into plays.

منابع و مأخذ:

منابع:
1- احمدی، بابک، (1371)، از نشانه¬های تصویری تا متن، چاپ هفتم، تهران، انتشارات مرکز.
2- اسلین، مارتین (1387)، دنیای درام. ترجمه: محمد شهبا، تهران، انتشارات هرمس.
3- اگری، لاجوس (1383)، فن نمایشنامه نویسی. ترجمه: مهدی فروغ، تهران، انتشارات نگاه.
4- الجر، خلیل، (1381)، فرهنگ لاروس عربی به فارسی، ترجمه سید حمید طبیبیان، تهران، نشر افرا.
5- امامی، مجید (1373)، شخصیت پردازی در سینما، چاپ اول، تهران، انتشارات برگ.
6- بلکر، آروین (1392)، عناصر فیلنامه¬نویسی، ترجمه محمد گذرآبادی، چاپ پنجم، نشر هرمس.
7- داوسن، س. و (1377)، درام، ترجمه: مهاجر، فیروزه، تهران، نشر مرکز.
8- دیچز، دیوید، (1366)، شیوه¬های نقد ادبی، ترجمه: غلامحسین یوسفی و دیگران. تهران، انتشارات علمی.
9- بوردول، دیوید، (1394)، هنر سینما، ترجمه: فتاح محمدی، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
10- بولتون، مارجوری (1383)، کالبدشناسی درام. ترجمه: رضا شیرمرز، تهران، انتشارات قطره.
11- پاپیان، ناهید، (1384)، فرهنگ مصوّرسازی، چاپ هفتم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
12- تولان، مایکل جی، (1383)، درآمدی نقادانه- زبان شناختی بر روایت، ترجمه، ابوالفضل حری، تهران، انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.
13- حقیری، عبدالرضا، (1393)، فیلمنامۀ کلاسیک، چاپ چهارم، تهران، نشر توتیا.
14- شمیسا، سیروس (1389)، انواع ادبی. چاپ چهارم، تهران، انتشارات میترا.
15- شون، ویلیام، (1400)، راهنمای نورپردازی. ترجمه: شهرام نجاریان، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی.
16- عطار نیشابوری، فرید الدین (1336)، تذکره الاولیا. به تصحیح رینولد نیکلسون، چاپ پنجم، تهران، انتشارات مرکزی.
17- علیان، کوروش، (1398)، روایت و ذهن نویسا، تهران، نشر علمی فرهنگی
18- طباطبائی، محمدحسین، (1370)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسماعیلیان.
19- فنائیان، تاج بخش، (1389)، تراژدی و تعزیه، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
20- فیستر، مانفرد (1399)، نظریه و تحلیل درام، ترجمه مهران زمانی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات مینو.
21- قادری، نصرالله (1380)، آناتومی ساختار درام. تهران، انتشارات نیستان.
22- کات، مایان (1388)، تفسیری بر تراژدی¬های یونان باستان، ترجمه داود دانشور تهران، انتشارات سمت.
23- کادن، جی¬ای (1380)، فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد. ترجمه: کاظم فیروزوند، تهران، انتشارات شادگان.
24- کیسبی، یر، الن (1383)، درک فیلم، ترجمه طاهری، بهمن، تهران، انتشارات سرچشمه.
25- لتوین، دیوید و استاکدیل جو (1397)، معماری درام. ترجمه: امیر راکعی، چاپ دوم، تهران، انتشارات ساقی.
26- معین، محمد، (1394)، فرهنگ فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
27- مکی، ابراهیم (1390)، شناخت عوامل نمایش، چاپ هفتم، تهران، انتشارات سروش.
28- ناظرزاده کرمانی، فرهاد (1383)، درآمدی به نمایشنامه نویسی، تهران، انتشارات سمت.
29- هاج، فرانسیس (1397)، کارگردانی- نمایشنامه. ترجمه: منصور براهیمی، علی اکبر علیزاد، تهران، انتشارات سمت.
30- هاشمی، سید محسن، (1390)، فردوسی و هنر سینما، تهران، انتشارات علمی.
31- هولتن، اورلی (1364)، مقدمه بر تئاتر. ترجمه: محبوبه مهاجر، تهران، انتشارات سروش.
32- یاسپرس، کارل، (1397)، تراژدی کافی نیست، ترجمه: البرز حیدرپور، تهران، نشر مرکز.

مجلات و مقالات
1- شونه، گونتر، فرهودی، سعید (1379)، صحنه کلاسیک (تصویر صحنه و لباس). هنر و معماری نمایش، شماره 26.