سازگاری معنایی و روایی اخلاقی کیفر مرتد با آیه عدم اجبار بر دین
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
فرانک پوستی
1
(عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا)
احمد باقری
2
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال)
کلید واژه: ارتداد , مرتد فطری , مرتد ملّی , آزادی عقیده,
چکیده مقاله :
یکی از حقوق انسان ها ، حق آزادی است ، هر انسانی حق دارد همان گونه که تکویناً اراده و قدرت انتخاب دارد ، تشریعاً نیز حق انتخاب داشته باشد و مانعی بر سر راه اراده او ایجاد نشود . آزادی ابعاد گوناگونی دارد ، یکی از ابعاد آن آزادی فکر است ، یعنی هر انسانی حق دارد به هر چیز بیندیشد و تحقیق کند . بعُد دیگر آزادی عقیده است ، بدین معنی که انسان در گزینش یک دین و عقیده مختار است ، نه مجبور ، بعد سوم آزادی بیان و اظهار دیدگاه ها و ایده ها می باشد و سرانجام بعد چهارم ، آزادی در عمل و رفتار یعنی هر انسانی حق دارد آن گونه که می خواهد عمل کند . از جمله ایراد هایی که مخالفان آزادی برای اثبات خشونت و فقدان آزادی در دین اسلام مطرح می کنند حکم فقهی قتل مرتدان است . آنها می گویند اگر اکراه در عقیده ممنوع است و پذیرش اسلام با آزادی و اختیار حاصل می گردد ، وا نهادن عقیده نیز باید آزاد باشد ، پس تعیین این نوع عقوبت سخت برای خروج از دین ، دلیل برای ماندن بر عقیده بر اساس اجبار و تحمیل است.
The right to freedom is a basic human right. As every human being has the genetic will and the power to choose, he/she should have the legislative right to choose, and there should not be any obstacle in front of him/her. Freedom has many aspects, one of which is freedom of thought, suggesting that every human being is entitled to think and research about everything. The other aspect is freedom of opinion, denoting that human beings are free to choose their religion and beliefs, and they should not be obliged to do so. The third aspect is freedom of speech and expression of views and opinions. Finally, the fourth aspect is freedom in action and behaviour, implying that every human being is entitled to act as he/she wishes. One of the objections raised by the opponents of freedom to prove violence and lack of freedom in Islam is the jurisprudential ruling on the murder of apostates. They maintain that if compulsion in belief is forbidden and Islam is accepted freely and voluntarily, then withdrawal from a belief should also be free. Thus, determining this kind of severe penalty for disaffiliation from religion is a reason to adhere to a belief based on coercion and imposition.
قرآن کریم.
ابن بابويه قمي(شيخ صدوق)، محمدبن علي بن حسين (1410 ق)، من لايحضره الفقيه ،تهران: دارالكتب الاسلاميه.
ابن عاشور، محمدطاهر(بی تا) ، تفسير التحرير التنوير، تونس: دارالتونميه.
ابن فارس قزويني ،ابوالحسن احمد(1404 ق)، معجم مقاييس للمغیه، قم: مكتبه الاعلام الاسلامي.
ابن منظور، محمدبن مكرم (1405 ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب حوزه.
ایازی، سید محمد علی(1395ش)،آزادی در قرآن ،تهران :موسسه نشروتحقیقات ذکر،چ 4.
بازرگان ، مهدي (بی تا)، دينداري آزادي، تهران : نشر عروج ،چ 1.
پاشايي، محمد(1380 ش)، ارتداد ، تهران : انتشارات لوح محفوظ.
جبعی عاملي(شهيد ثاني)، زین الدین (1370 ش)، الروضه البهیه في شرح اللمعه الدمشقیه (شرح لمعه) ،قم : مركز النشر مكتب الاعلام الاسلامي، چ 5 .
جعفري لنگرودي محمدجعفر(1378 ش)، مبسوط در ترمينولوژي حقوق، ( تهران :گنج دانش.
جوهري، اسماعيل بن حمّاد(1990 م)، الصحاح تاج للغه صحاح العربيه، بیروت : دارالعلم الملايين،چ .
حسيني، سيدابراهيم (1382ش)، ارتداد در آئينه فلسفه حقوق اسلامي» ، مجله معرفت 70، 47 ، 58 .
حلّي(محقق حلي)، ابوالقاسم نجم الدين جعفربن حسن (1389 ق)، شرايع الاسلام في مسائل الحلال الحرام مطبعه الآداب ، نجف اشرف: کلیه الفقه ،چ 4.
حلّي(علامه حلي)، حسن بن يوسف بن علي بن مطهر (1410 ق)، ارشاد الاذهان مطبعه العلم ، قم: موسسه نشر الاسلامی).
خامنه اي، سيدعلي(1377 ش)،آزادي از نظراسلام غرب،مجله انديشه حوزه ،2، 41-13.
دواليبي، محمد معروف(1965 م) ، ندوات علمیه حول الشريعه الاسلاميه و حقوق الانسان في الاسلام، لبنان : دارالكتب الجديد.
راغب اصفهاني، حسين بن محمد(1362 ش) ، المفردات في غريب القرآن (تحقيق سيدمحمد گيلاني)،تهران :كتابفروشي مرتضوي، چ 2.
سروش ، عبدالكريم (1378ش)، فقه در ترازو ، مجله كيان ،۴۶، ۱۴، ۲۱.
سروش ،محمد (1368ش)،آيا ارتداد كيفر "حد" دارد (تاملي بر ماهيت كيفر ارتداد) ، فصلنامه حكومت اسلامي ، 1، 61-15 ، سال 6.
سعيدي ، فريده (1379ش)، ارتداد در فقه شيعه، نشريه مشكات النور ، ه 11، 62، 67 .
سيدمرتضي علم الهدي ، علي بن حسين(1413ق)، الانتصار (در سلسله الينابيع الفقهيه)، بیروت: مؤسسه فقه الشيعه.
شيرازي،سيدمحمد (1407ق)، الفقه كتاب الحدود و الديات ، بیروت : دارالعلوم ،چ 2.
صافي ، لطف االله (1404ق)، التعزير، قم : موسسه نشر اسلامي.
صالح ، صبحي (1415ق)، الاسلام و مستقبل الحضاره، بیروت : دارالفكر ،چ 3.
صرامي ،سيف الله(1376ش)،احكام مرتد از ديدگاه اسلام حقوق بشر،تهران: مركز تحقيقات استراتژيك رياست جمهوري ، چ 1.
طوسي(شيخ طوسي)، محمدبن الحسن(1413ق)، المبسوط در لينابيع الفقهيه ، بیروت: مؤسسه فقه الشيعه.
عاملي(شهيد اول)، محمدبن جمال الدين مكي (1414ق)، الدروس الشرعي في فقه الاماميه، قم: جامعه مدرسين.
عاملي(حر عاملي)، محمدبن حسن(1367ش) ، وسايل لشيعه الي تحـصيل مـسائل الـشرعيه،تهران : كتابفروشي اسلاميه ،چ 6.
عوده ، عبدالقادر(بی تا)، التشريع الجنايي الاسلامي ، قاهره : دار احياء الكتب العربيه.
فيض ، عليرضا (1370ش)، مبادي فقه و اصول ، تهران : دانشگاه تهران ،چ 5 .
فيض ، عليرضا (1368ش)، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام ، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ 1.
فيض كاشاني، ملامحسن (بی تا)، مفاتيح الشرايع ، قم : مجمع الذخائر الاسلاميه.
قرباني ، زين العابدين (1395ش)،اسلام وحقوق بشر، تهران: انتشارات سلار، چ 5 .
كديور، محسن(1381ش)،آزادي عقيده مذهب در اسلام ،نشریه آفتاب، 23 ،54-63 .
كريمي نيا، محمدمهدي(1380ش) ، ماهیت حقوقی و انسانی ارتداد ، مجله معرفت ، 47 ، 96-108.
مرعشی، محمد حسن(1376ش)، دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام ،تهران : نشر میزان، چ 2.
مطهری، مرتضی(1361ش)، جهاد و موارد مشروعیت آن در قرآن، قم: انتشارات اسلامی.
مظفري، محمدحسين(1376ش)، نابردباري مذهبي،تهران : مؤسسه فرهنگي انديشه معاصر.
معدنی،حسنعلی-امام،سیدمحمدرضا(زمستان1385ش)، مقاله ارتداد و احکام آن با رویکردی به مبانی آزادی عقیده در اسلام،مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی ، مقالات و بررسیها ، 82.
مقدس اردبيلي، احمد بن محمد (1413ق)، مجمع الفائده البرهان في شرح ارشاد الاذهان ، قم : موسسه نشر اسلامی.
موسوی الخمینی(امام خمینی)، روح الله(بی تا)، تحرير الوسيله(ترجمه علي اسلامي)، قم: دفتر انتشارت اسلامی.
موسوي گلپايگاني، سيدمحمدرضا(1412ق)،نتايج الافكار في نجاسه الكفار، قم: دارالقرآن الكريم ، چ 1.
. نجفي، محمدحسن(1363ش)، جواهر الكلام في شرح شرايع الاسلام ،تهران: دارالكتب الاسلاميه، چ 2.
ورعي، سيدجواد(1378ش)،ارتداد نگاهی دوباره(تقریری از مباحث آیت الله موسوی اردبیلی)، فصلنامه حكومت اسلامي،ج۱۴، 4، 111-74.
ولايي ، عيسي (1383ش)،ارتداد در اسلام ، تهران : نشر ني ،چ2.
هاشمي ،سيدحسين (1384ش)، ارتداد و آزادي ،تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ 1.