لذت‌طلبی و اخلاق
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
علیرضا ال بویه
1
,
علی رضا شیخ
2
*
1 - پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
2 -
کلید واژه: لذت‌طلبی, لذت هنجاری, لذت اخروی, حکم اخلاقی, ارزش اخلاقی.,
چکیده مقاله :
بی‌تردید لذت‌طلبی، شأنی تمامیت‌خواه دارد و می‌تواند یکسره، زندگی انسانی را در بر بگیرد و معنا و مفهومی لذت‌گرایانه به آن بدهد. این مسئله موجب شده تا این سؤال مطرح شود که به لحاظ اخلاقی، لذت‌طلبی تا چه حد صحیح است؟ و در ساحت نظری چه نسبتی می‌تواند بااخلاق داشته باشد؟ آیا لذت‌طلبی می‌تواند امری موجه و اخلاقی باشد؟ روش تحقیق، در این مقاله توصیفی - تحلیلی است. یافته‌های تحقیق نشانگر این است که نسبت اخلاق و لذت‌طلبی از مسیر بررسی غایت‌انگاری لذت و ماهیت لذت‌طلبی (حسن فعلی) ترسیم می‌شود. علی‌رغم اینکه گروهی از فیلسوفان اخلاق تا آنجا پیش رفته‌اند که لذت را خوب ذاتی تلقی کرده‌اند و معیار ارزش اخلاقی و حکم اخلاقی را به آن وابسته دانسته و اخلاقی لذت‌گرا را سامان داده‌اند؛ اما لذت نمی‌تواند خوب ذاتی و ملاک و معیار ارزش اخلاقی باشد و اعمال لذت‌طلبانه تنها در مواردی، می¬توانند اخلاقی تلقی شوند. طبق آموزه‌های اسلامی نیز؛ هرچند لذت امری شر و بد نیست و لذات اخروی حقیقی و اصیل‌اند؛ اما بااین‌حال غایت قصوی نیست.
Undoubtedly, hedonism can completely encompass human life and give it a hedonistic meaning and concept. This issue has caused the question to be raised, to what extent is hedonism morally correct? And in the field of theory, what relation can it have with ethics? Can hedonism be justified and moral? The research method in this article is descriptive-analytical. The findings of the research indicate that the relationship between ethics and hedonism is drawn from the way of examining the idealism of pleasure and the nature of hedonism . Despite the fact that a group of moral philosophers have gone so far as to consider pleasure as an intrinsic good and consider the criterion of moral value and moral judgment to be dependent on it and have organized hedonistic ethics; But pleasure cannot be an intrinsic good and the criterion of moral value, and hedonistic actions can be considered moral only in some cases. According to Islamic teachings, Although pleasure is not an evil thing and the pleasures of the afterlife are real and original; However, it is not the ultimate purpose.
قرآن کریم
ابن طفیل، محمد بن عبدالملک. (۱۳۸۲). حی بن یقضان. تهران: صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران. انتشارات سروش
ابن مسکویه، احمد بن محمد. (۱۴۲۶). تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق. ع. الهلالی، قم: طلیعه النور.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (۱۳۶۳). المبدأ و المعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - دانشگاه مک گیل.
ارسطو. (۱۳۷۸). اخلاق نیکوماخوس. تهران: طرح نو.
اسکروپسکی، جان (۱۴۰۰). فلسفه اخلاق. ترجمه محسن جوادی، قم: طه ، چ1.
بکر، لارنس. سی و بکر، شارلوت. بی (۱۳۷۸). تاریخ فلسفه اخلاق غرب. جمعی از مترجمان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
پالمر، مایکل. (۱۳۸۵). مسائل اخلاقی. ترجمه. علیرضا آل بویه قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و سمت.
جوادی، محسن، و ترابی، نفیسه. (۱۳۹۱). چیستی لذت از منظر ابن‌سینا و فخر رازی.
حسینی قلعه بهمن، سیداکبر (1401). تحلیلی برمفهوم، جایگاه و نقش اصل اخلاقی در نظام اخلاقی. پژوهشنامه اخلاق.
خواجه طوسی، محمد بن محمد (۱۴۱۳ ق). اخلاق ناصری. تهران: اسلامیه.
سیچویک، پیتر (۱۳۸۷). جان استوارت میل یک زندگی فکری. ترجمه: حجت پویان، شهروند ش۴۲.
سوبر، الیوت. (۱۳۸۴). جستارهایی در باره روان‌شناسی اخلاق. مترجم منصور نصیری، قم: معارف، چ1.
سینکر، پیتر و دلازارای رادک، کاتاژینا (1399). فایده گرایی: درآمدی خیلی کوتاه، محمد زندی، تهران، لوگوس
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (بی تا). اسفار اربعه،ج2. قم: بی نا.
طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۸۷). نهایت فلسفه (ترجمه نهایةالحکمة). ۱ ج. هادی خسروشاهی و مهدی تدین، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم).
ــــــــــــــــــــــ (1378). ترجمه المیزان ج17. ترجمه. محمد باقرموسوی، قم: دفتر انتشارات سلامی
علیا، مسعود (۱۳۹۱). فرهنگ توصیفی فلسفه اخلاق. تهران: هرمس - مؤسسه پژوهشی حکمت ایران.
علیزاده، مهدی. (1390). همیشه من یا گاهی او؛ تاملانی در خودگرایی رواشناختی. پژوهشنامه اخلاق، 35.
فارابی، محمد بن محمد (1995). تحصیل السعاده. بیروت: دار و مکتبه الهلال.
فاینبرگ، جول. (۱۳۸۴). جستارهایی در باره روان‌شناسی اخلاق. مترجم منصور نصیری، قم: معارف، چ1.
فخر رازی، محمد بن عمر (۱۳۸۴). شرح الاشارات و التنبیهات. علیرضا نجف‌زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگ، ج2.
فرانکنا، ویلیام (۱400). فلسفه اخلاق. هادی صادقی، قم: مؤسسه فرهنگی طه، چ1.
کاپستون، فردریک. چارلز. (1388). تاریخ فلسفه غرب. امیرجلال الدین اعلم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ج5، چ12.
کانت، ایمانوئل. (1400). بینانگذاری برای مابعدالطبیعه اخلاق. ترجمه سید مسعود حسینی، تهران: نی، چ1.
ــــــــــــــ (۱۳۹9). درس‌های فلسفه اخلاق. منوچهر صادقی. بیدی، تهران: نقش‌ونگا ، چ7.
کرات، ریچارد (1383). خودگرایی و دیگر گرایی در فلسفه اخلاق. ترجمه منصور نصیری، معرفت(مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره), 53-55.
لائرتیوس، دیوگنس. (1393). فیلسوفان یونان. ترجمه. بهزاد رحمانی،مرکز، چ2.
محمد رضایی، محمد. (1378). اراده خیر از دیدگاه کانت. مجله مجتمع آموزش عالی قم، 150.
مطهری، مرتضی. (1386). معاد. تهران: صدرا، چ11.
مطهری، مرتضی. (1389). مجموعه آثار شهید مطهری (ره)، درس های الهیات شفا.تهران: صدرا، ج7.
هینمن، لارنس. (۱۳۹۸). اخلاق؛ رویکرد کثرت‌گرایانه. سرپرست ترجمه محسن غلامی، تهران: کرگدن، چ2.
واکر، رلف (1400). متفکران بزرگ اخلاق، بخش ایمانوئل کانت، ترجمه کاظم اخوان، تهران: لگا، چ1.
مصباح یزدی، محمدتقی و دیگران (١٣٩٠)، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: مدرسه
37 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 64 - 37
لذت‌طلبی و اخلاق
علیرضا آل بویه 1
علیرضا شیخ 2
چکیده
بی‌تردید لذت‌طلبی، شأنی تمامیت‌خواه دارد و می‌تواند یکسره، زندگی انسانی را در بر بگیرد و معنا و مفهومی لذت‌گرایانه به آن بدهد. این مسئله موجب شده تا این سؤال مطرح شود که به لحاظ اخلاقی، لذت‌طلبی تا چه حد صحیح است؟ و در ساحت نظری چه نسبتی می‌تواند بااخلاق داشته باشد؟ آیا لذت‌طلبی می‌تواند امری موجه و اخلاقی باشد؟ روش تحقیق، در این مقاله توصیفی - تحلیلی است. یافته‌های تحقیق نشانگر این است که نسبت اخلاق و لذت‌طلبی از مسیر بررسی غایت‌انگاری لذت و ماهیت لذت‌طلبی (حسن فعلی) ترسیم می‌شود. علی‌رغم اینکه گروهی از فیلسوفان اخلاق تا آنجا پیش رفته‌اند که لذت را خوب ذاتی تلقی کرده‌اند و معیار ارزش اخلاقی و حکم اخلاقی را به آن وابسته دانسته و اخلاقی لذت‌گرا را سامان داده‌اند؛ اما لذت نمی‌تواند خوب ذاتی و ملاک و معیار ارزش اخلاقی باشد و اعمال لذت‌طلبانه تنها در مواردی، میتوانند اخلاقی تلقی شوند. طبق آموزه‌های اسلامی نیز؛ هرچند لذت امری شر و بد نیست و لذات اخروی حقیقی و اصیل‌اند؛ اما بااین‌حال غایت قصوی نیست.
واژگان کلیدی
لذت‌طلبی، لذت هنجاری، لذت اخروی، حکم اخلاقی، ارزش اخلاقی.
[1] . استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.
Email: a.alebouyeh@isca.ac.ir
[2] . طلبه حوزه علمیه، دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: arzetoos@gmail.com
تاریخ دریافت: 7/6/1402 پذیرش نهایی: 22/9/1402