بنیان‌گذاری اخلاق بر اساس امر الهی در اندیشه خواجه عبدالله انصاری
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیوحید رحیمی 1 , سیدمحسن ساجدی راد 2 * , سمیرا رستمی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامي، فسا، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران
کلید واژه: اخلاق, امر الهی, شریعت, سلوک, عرفان, خواجه عبدالله انصاری.,
چکیده مقاله :
در این پژوهش به بررسی جایگاه امر الهی (شریعت) به عنوان بنیان برای شکل گیری اخلاق در آثار خواجه عبدالله انصاری پرداخته شده است. با توجه به اهمیت و ضرورت مسئله، اخلاق در زندگی فردی و اجتماعی افراد از جمله موضوعات کلیدی در عرفان اسلامی است و فهم صحیح آن می‌تواند به تقویت سلوک عرفانی کمک کند. سوال اصلی این پژوهش این است که چگونه خواجه عبدالله انصاری به ارتباط میان شریعت و اخلاق پرداخته و این ارتباط چه تأثیری بر سلوک عرفانی دارد؟ برای پاسخ به این سوال، از روش تحلیل متن و تبیین مفاهیم عرفانی در آثار خواجه استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که خواجه عبدالله انصاری به سه عنصر اصلی علم به شریعت، جود در بذل معروف و صبر برای دستیابی به حسن خلق تأکید دارد و بر این باور است که تنها با درک صحیح از شریعت و اعمال نیک می‌توان به حقیقت الهی نزدیک شد. همچنین، او مفاهیم معرفت حق، تطهیر فکر و حسن سلوک را به عنوان پایه‌های سلوک عرفانی معرفی می‌کند. در نهایت، این پژوهش نشان می‌دهد که عمل به احکام شریعت و اخلاق نیکو نه تنها در سلوک فردی مؤثر است بلکه به تحقق جامعه‌ای سالم و متعالی نیز منجر می‌شود.
This study examines the position of the divine law (Shari’ah) as the foundation for the formation of ethics in the works of Khwaja Abdullah Ansari. Given the importance and necessity of the issue, ethics in the individual and social lives of individuals are among the key topics in Islamic mysticism, and its correct understanding can help strengthen mystical conduct. The main question of this study is how Khwaja Abdullah Ansari addressed the relationship between Sharia and ethics, and what effect does this relationship have on mystical conduct? To answer this question, the method of text analysis and explanation of mystical concepts in Khwaja’s works has been used. The results of this study show that Khwaja Abdullah Ansari emphasizes the three main elements of knowledge of Sharia, persistence in giving good deeds, and patience to achieve good character, and believes that only with a correct understanding of Sharia and good deeds can one approach divine truth. He also introduces the concepts of knowledge of the truth, purification of thought, and good conduct as the foundations of mystical conduct. Finally, this research shows that practicing the laws of Sharia and good ethics is not only effective in individual behavior but also leads to the realization of a healthy and transcendent society.
اسگندرپور، داریوش، (1401)، تحلیل پیام‌های اخلاقی و فرهنگی در مناجات‌نامه و گنجنامه خواجه عبدالله انصاری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
افلاطون، (1391)، شش رساله (حکمت سقراط و افلاطون): اتوفرون، اقریطون، فیدون، الکبیادس، غورجیاس، دفاعیه، ترجمه محمدعلی فروغی، تهران: هرمس.
افغاني، محمدسعيد عبدالحمید، (1386)، زندگی و آراء عقاید فلسفی و کلامی شیخ الاسلام خواجه عبداله انصاری، عزيز اله عليزاده مالستاني، چاپ اول نشر محمد ابراهيم شريعتي افغانستاني سازمان چاپ و انتشارات.
امینیان، علی، (1393)، ارزیابی انتقادی مبانی اخلاق ابوعلی مسکویه و خواجه عبدالله انصاری، رساله دکتری، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی
انصاری، عبدالله بن محمد، (1377)، مجموعه رسائل خواجه عبدالله انصاری، محمد سرور مولایی، تهران: توس.
-----------------، (1388)، صدمیدان، سرژدوبورکوی، عبدالکریم جزیره دار، تهران: اساطیر.
-----------------، (1417) شرح منازل السايرين ، موسسه دار العلم
انصاري، قاسم، (1376)، صد میدان خواجه عبدالله انصاری ، طهوري
بینا، محسن، (1374)، مقامات معنوی، ترجمه و تفسیر منازل السائرین، ناشر مولف.
خسروپناه، عبدالحسین (1396). جستاري در عرفان نظري و عملی. قم: بوستان کتاب.
دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، (1381)، اخلاق اسلامی، تهران: نشر معارف
روان فرهادی، عبدالغفور، (1385)، خواجه عبدالله انصاری، دکتر مچدالدین کیوانی، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
روان فرهادی، عبدالغفور، (1389)، متن و ترجمه منازل السائرین و علل المقامات و صد میدان خواجه عبدالله انصاری به همراه شرح کتاب از روی آثار پیر هرات، محمد عمار مفید، انتشارات مولی.
سجادی، جعفر، (1381)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
سعیدیان، سکینه، (1391)، نظام اخلاقی در تفکّر خواجه عبدالله انصاری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
عباسی داکانی، پرویز، (1393)، خواجه عبدالله انصاری، تهران: علم
عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال الدین (1379). شرح عبدالرزاق کاشانی بر منازل السائرین (تصحیح علی شیروانی). تهران: الزّهرا.
--------------------------- ( 1385). شرح منازل السائرین، تصحیح محسن بیدارفر، فم: نشر بیدار.
مستجاب الدعواتی، سیدعلی، صادقی حسن آبادی، مجید. (1401). تحلیل مبانی و مفروضات سلوک عرفانی بحیا بن‌پاقودا در الهدایة الی فرائض القلوب. مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی, 6(1), 55-75.
مکارم شیرازي، ناصر (1386). برگزیده ي تفسیر نمونه. (تنظیم احمد علی بابایی). تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
نکونام، محمدرضا (1392). سیر سرخ. اسلامشهر: صبح فردا.
نیل فروشان، زینب، (1399)، مقایسه روش و مبانی عبدالرزاق کاشانی با خواجه عبدالله انصاری در شرح ابواب ده گانه اخلاق با تکیه بر مجموعه آثار کاشانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده الهیات و ادیان.
137 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 160 - 137
بنیان‌گذاری اخلاق بر اساس امر الهی
در اندیشه خواجه عبدالله انصاری
وحید رحیمی 1
سید محسن ساجدی راد 2
سمیرا رستمی 3
چکیده
در این پژوهش به بررسی جایگاه امر الهی (شریعت) به عنوان بنیان برای شکل گیری اخلاق در آثار خواجه عبدالله انصاری پرداخته شده است. با توجه به اهمیت و ضرورت مسئله، اخلاق در زندگی فردی و اجتماعی افراد از جمله موضوعات کلیدی در عرفان اسلامی است و فهم صحیح آن می‌تواند به تقویت سلوک عرفانی کمک کند. سوال اصلی این پژوهش این است که چگونه خواجه عبدالله انصاری به ارتباط میان شریعت و اخلاق پرداخته و این ارتباط چه تأثیری بر سلوک عرفانی دارد؟ برای پاسخ به این سوال، از روش تحلیل متن و تبیین مفاهیم عرفانی در آثار خواجه استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که خواجه عبدالله انصاری به سه عنصر اصلی علم به شریعت، جود در بذل معروف و صبر برای دستیابی به حسن خلق تأکید دارد و بر این باور است که تنها با درک صحیح از شریعت و اعمال نیک می‌توان به حقیقت الهی نزدیک شد. همچنین، او مفاهیم معرفت حق، تطهیر فکر و حسن سلوک را به عنوان پایه‌های سلوک عرفانی معرفی می‌کند. در نهایت، این پژوهش نشان می‌دهد که عمل به احکام شریعت و اخلاق نیکو نه تنها در سلوک فردی مؤثر است بلکه به تحقق جامعه‌ای سالم و متعالی نیز منجر می‌شود.
واژگان كليدي
اخلاق، امر الهی، شریعت، سلوک، عرفان، خواجه عبدالله انصاری.
[1] . دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامي، فسا، ایران.
Email: rahimi1621@gmail.com
[2] . استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Sm.sajedi@iau.ac.ir
[3] . استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران.
Email: Sa.rostami152@iau.ac.ir
تاریخ دریافت: 20/9/1403 پذیرش نهایی: 25/12/1403