چیستی تواضع: بررسی تطبیقی دیدگاه های اخلاقیون مسلمان و فیلسوفان اخلاق غربی
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
کلید واژه: اخلاق, تواضع, تکبر, اخلاقیون مسلمان, فیلسوفان اخلاق غربی. ,
چکیده مقاله :
تواضع به عنوان یکی از فضایل تاثیر گذار در زندگی فردی و اجتماعی همواره مورد توجه اخلاقیون مسلمان و فیلسوفان اخلاق غربی بوده است. فهم نادرست از این فضیلت ممکن است تربیت اخلاقی را دچار مشکل کرده و فاعل اخلاقی را در دام حقارت نفس و یا خودبزرگ بینی گرفتار سازد. از این روی فیلسوفان اخلاق در باب تحلیل ماهیت، قلمرو، عمق و درجات آن مباحث بسیاری را طرح کرده اند. مولفان در این نوشتار پس از گزارش و تحلیل دیدگاه اخلاقیون مسلمان و با بهره گیری از چارچوب های مفهومی ِ مطرح شده در این موضوع، توسط فیلسوفان اخلاقِ غربی، به بازخوانی مفهوم تواضع پرداخته اند. بر این اساس، تعاریف اخلاقیون مسلمان از تواضع باورمحور، معرفت محور، غیربالانگر و سلبی است. دو اشکال عمده ای که در برخی از تعاریف تواضع به چشم می خورد عبارتند از خلط مقام تعریف و مقام تحقق، و دیگری بی توجهی به عمق تواضع.
Modesty is one the most effective virtue in individual and social life that have been paid attention to by Muslim and western ethicists. Misunderstanding of this virtue may make some problems and the moral agent will be afflicted with inferiority or megalomania. So, moral philosophers have put subjects about nature, realm, depth, and it's degrees. After reporting and analyzing viewpoints' Muslim ethicists and enjoying from western's moral philosophers' conceptual frames, authors have studied the concept of modesty. Muslim definition of modesty is belief-based, knowledge-based, non-overestimated and negative. Two problems in some definitions of modesty are (a) confusion between context of definition and context of existence , (b) ignorance of the depth of modesty.
آذرنوش، آذرتاش، (1379)، فرهنگ معاصر عربی- فارسی ، چاپ 1 ، تهران: اسلامیه.
ابن منظور، (1427)، لسان العرب ، تصحیح و تعلیقه خالد رشید القاضی، الطبعه الاولی، بیروت: دارالبیضاء.
ابن مسکویه، (1384)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، چاپ 7، قم: انتشارات زاهدی.
اربلی، علی بن عیسی، (1381)، کشف الغمه فی معرفه الائمه ، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی، چاپ 1، تبریز: بنی هاشمی.
ارسطو، (1385)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی‌تبریزی،چاپ 2، تهران: طرح نو.
افلاطون، (1386)، جمهور، ترجمه فواد روحانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
تویسرکانی، ملاحسینعلی، (1387)، نجاه‌المومنین، تصحیح و تحقیق رحیم قاسمی،چاپ 1، قم: بوستان کتاب.
دشتکی، امیر غیاث الدین منصور، (1386)، اخلاق منصوری، تصحیح علی محمد پشت دار،چاپ 1، تهران: امیرکبیر.
دوانی، محمد بن اسعد، (1391)، اخلاق جلالی، تصحیح عبد الله مسعودی آرانی، چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات.
شبستری، شیخ محمود، (1386)، شرح ساده‌گلشن راز، بهروز ثروتیان، چاپ2، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
طوسی، خواجه نصیر الدین، (1385)، اخلاق ناصری، تنقیح و تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری،چاپ 6، تهران: انتشارات خوارزمی.
غزالی، ابو حامد محمد، (1368)، احیاء علوم الدین، ترجمه موید الدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم،چاپ 2، تهران:انتشارات علمی و فرهنگی.
فیض کاشانی،مولی‌محسن،(1427ق)،الحقایق‌فی محاسن الاخلاق،چاپ 4، بی جا: دارالکتاب الاسلامی.
القزوینی، محمد حسن بن معصوم، (1380)، کشف الغطاء عن وجوه مراسم الاهتداء ، تحقیق محسن الاحمدی، چاپ 1، قزوین: حوزه علمیه قزوین.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1407)، الکافی ،چاپ 4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمد باقربن‌محمد تقی، (1403)، بحار الانوار ،چاپ 2، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
مولوی،محمدبن‌محمد، (1390)،مثنوی معنوی، تصحیح رینولد.ا. نیکلسون، چاپ 5، تهران: هرمس.
نراقی، محمد مهدی، (1386)، جامع السعادات ، چاپ 7، قم: انتشارات اسماعیلیان.
ورام بن ابی فراس، مسعود بن عیسی، (1410)، مجموعه ورام ،چاپ 1، قم.
Ben-Ze,ew, Aaron, (1993), The Virtue Of Modesty, American Philosophical Quarterly, Vol.30, No.3.
Driver, Julia, (1999), Modesty and Ignorance, Ethics, Vol.109, No.4.
Maes, Hans, (2004), Modesty, Asymmetry And Hypocrisy , The Journal of Value Inquiry,38:485-497.
Richards, Norvin, (2001), Humility , In: Becker, Lawrence. C. & Becker, Charlotte.B, Encyclopedia of Ethics , Routledge.
Schueler, G.F, (1997), Why modesty is a virtue, Ethics, Vol.107, No.3.
Smith, Nicholas. D, (2008), Modesty: A Contextual Account, Proceedings And Addresses of The American Philosophical Association, Vol.82, No.2.
Stateman, Daniel,(1992), Modesty , Pride and Realistic Self-Assessment, The Philosophical Quarterly, Vol.42, No.169.