بررسی تطبیقی هفت مرحله عرفانی در آثار مولوی و عطار
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
لیلا فرزانه
1
,
حسینقلی صیادی
2
*
,
سید محمود رضا غیبی
3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، مرند
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، مرند
کلید واژه: تحلیل تطبیقی, هفت مرحله, عرفان, عطار نیشابوری, مولوی,
چکیده مقاله :
مراحل هفتگانه عرفانی یکی از موضوعات مهم و قابل‌تأمل در سيروسلوك عرفاني به‌حساب می آیند. بررسي و فهميدن معني و مفهوم آن‌ها، سالك و رهرو راه حق را كمك می کند تا كه اين راه را با آگاهي بيشتري طي نمايد. در این پژوهش سعی شده است با بررسی هفت مرحله عرفانی در آثارعطار و مولوی آشنایی مخاطبان را با مقامات عرفانی و طرز تلقی عرفا و صوفیان فراهم آورد. همچنین روشن کردن مفاهیم هر یک از این مقامات با توجه به نظر عطار و مولوي و بیان چگونگی کاربرد این مفاهیم در داستان‌های عرفانی و اخلاقی آن دو از دیگر اهداف این پژوهش است. نشان داد که در برخی موارد آراء عطار و مولوی متفاوت است . همچنین صوفیه و عرفا هر کدام نظرات مخالفی در خصوص سیر الی الله و لقاء الله دارند. آنچه در ابتدای پیدایش رسمی تصوف متأثر از غرب در ایران و حوزه تأثیر آیینی و زبانی آن به وجود آمد تا به مولوی و عطار رسید هرچند ظاهری زیبا و دگرگون بود و دائم با شریعت مداران در تضاد بود و ملغمه‌ای از انواع تفکرات از نوع نگرش فلاسفه یونانی و التقاطی از سایر افکار بود، جریان‌هایی به‌موازات هم و گاهی در تباین باهم را شکل داد.که در ادامه مسیر تصوف نقش بسزایی را ایفا نمود.
The seven stages of mysticism are among the most important and thought-provoking topics in mystical cirrhosis. Examining and understanding their meaning and concept, the seeker and the path of the truth helps to follow this path with more awareness. Provide mystics and Sufis. Also, clarifying the concepts of each of these officials according to the views of Attar and Rumi and expressing how these concepts are used in mystical and moral stories are two other goals of this research. Showed that in some cases the views of Attar and Rumi are different. Sufis and mystics each have opposing views on the journey to God and meeting God. What arose at the beginning of the official emergence of Western-influenced Sufism in Iran and its sphere of ritual and linguistic influence until it reached Rumi and Attar, although beautiful in appearance and constantly in conflict with the Shari'a, is an amalgam of philosophical views. Greek and eclectic were other ideas, forming parallel and sometimes contradictory currents, which played a significant role in the continuation of Sufism..
اصغری بایقوت،یوسف (۱۳۹۷)، بازخوانی تطبیقی نی نامه مثنوی مولوی با هفت وادی منطق الطیر عطار، کنفرانس بین المللی مطالعات زبان، ادبیات و فرهنگ.
خسروی کورعباسلو،نسرین، (۱۳۹۰)، پایان نامه کارشناسی ارشد، تلقی انسان از خدا در مصیبت‌نامه عطار، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی
زمانی، کریم (۱۳۸۴)؛ شرح جامع مثنوی، چاپ شانزدهم، تهران، اطلاعات.
زرین‌کوب، عبدالحسین، (۱۳۸۸)، جستجو در تصوف ایران، چاپ نهم، تهران: امیرکبیر.
........................................، (۱۳۸۷)، ارزش میراث صوفیه، چاپ سیزدهم، تهران: امیرکبیر.
......................................... (۱۳۸۰). صدای بال سیمرغ، تهران: سخن.
......................................... (۱۳۶۸)، از کوچه‌ی رندان، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
سجادی، صادق. (1383) فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری، چاپ هفتم.
سهروردی، شهاب الدین. (1374) عوارف المعارف. ابو منصور بن عبدالمومن اصفهانی. تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
سراج طوسی ، ابونصر (۱۳۸۰ چ) “ اللمع فی التصوف “ تحقیق رینولد “ آلن نیکلسون” بریل لیدن و چاپ دکتر عبدالحلیم محمود وطه عبدالباقی سرور.
شیروانی علی، (زمستان ۱۳۷۲) نشریه معرفت، شماره ۷.
عطار، فریدالدین محمد، (۱۳۸۴)، منطق الطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی، چاپ دوم، تهران: سخن.
............................. (۱۳۸۶) مصیبت نامه،مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمد رضا شفیعی کدکنی،تهران :سخن.
.............................، (1905م) تذکرة الاولیاء، محقق، مصحح، نیکلسون، رینولد آلین، ج۱، ص۹ ۱۵، لیدن، مطبعه لیدن.
...............................مختار نامه ،تصحیح شفیعی کدکنی ،محمد رضا، سخن ، ،تهران چ سوم 2643.1)
فروزانفر،بدیع الزمان(۱۳۵۳)شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری،تهران،دهخدا.
فناری، محمد بن حمزه،(1374)مصباح الانس، طبع سنگی، ص ۶.
مولوی، جلال الدین محمد، (۱۳۶۲ ) فیه مافیه ، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر ، تهران : امیرکبیر،چ پنجم .
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1387)کشف المحجوب. تصحیح محمود عابدی. تهران: سروش، چاپ چهارم.
برزگرکلورزی، منصوره، (۱۳۸۹)، پایان نامه کارشناسی ارشد، وادی های سلوک در چهار مثنوی عطار و مقایسه آن با سفرهای چهارگانه عرفا، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
برزگر،کریم، (۱۳۸۸)، پایان نامه کارشناسی ارشد ، مقایسه‌ی مقامات عرفانی در منطق الطیر عطار و مثنوی مولوی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
طائر قدسی،محمد، (۱۳۸۲)، پایان نامه کارشناسی ارشد، بررسی هفت وادی منطق الطیر و مقایسه آن با مثنوی و معنوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فسائی،حمید، (۱۳۹۱)، پایان نامه کارشناسی ارشد، پیشینه هفت وادی عطار، دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
مینایی، سمیه، (۱۳۹۵)، پایان نامه کارشناسی ارشد، بررسی و مقایسه سبکی و موضوعی فیه ما فیه مولانا و معارف سلطان ولد، دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
محمدی،مریم، (۱۳۹۷)، پایان نامه کارشناسی ارشد، بررسی زبان عرفان در تذکرۃ الاولیاء، دانشگاه شهرکرد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
مهدوی،مدینه، (۱۳۹۰)، پایان نامه کارشناسی ارشد، مطالعه و بررسی نوع ادبی تذکره الاولیاء در عرفان و ادب فارسی با تأکید بر “تذکره الاولیاء” عطار، دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
یوسفی چناربو، مهدی، (۱۳۹۱)، پایان نامه کارشناسی ارشد، جلوه‌های عرفان عابدانه و عرفان عاشقانه در اشعار سنایی، دانشگاه حکیم سبزواری، دانشکده زبان و ادبیات فارسی.
حسن لاهوتی، (بهار و تابستان 1388) کتاب‌شناسی آثار مولانا جلال‌الدین در ایران، شماره ۱و ۲.
125 |
صفحات 144 – 125
بررسی تطبیقی هفت مرحله عرفانی در آثار مولوی و عطار
لیلا فرزانه 1
حسینقلی صیادی 2
سید محمود رضا غیبی 3
چکیده
مراحل هفتگانه عرفانی یکی از موضوعات مهم و قابل‌تأمل در سيروسلوك عرفاني به‌حساب می آیند. بررسي و فهميدن معني و مفهوم آن‌ها، سالك و رهرو راه حق را كمك می کند تا كه اين راه را با آگاهي بيشتري طي نمايد. در این پژوهش سعی شده است با بررسی هفت مرحله عرفانی در آثارعطار و مولوی آشنایی مخاطبان را با مقامات عرفانی و طرز تلقی عرفا و صوفیان فراهم آورد. همچنین روشن کردن مفاهیم هر یک از این مقامات با توجه به نظر عطار و مولوي و بیان چگونگی کاربرد این مفاهیم در داستان‌های عرفانی و اخلاقی آن دو از دیگر اهداف این پژوهش است.
نشان داد که در برخی موارد آراء عطار و مولوی متفاوت است . همچنین صوفیه و عرفا هر کدام نظرات مخالفی در خصوص سیر الی الله و لقاء الله دارند.
آنچه در ابتدای پیدایش رسمی تصوف متأثر از غرب در ایران و حوزه تأثیر آیینی و زبانی آن به وجود آمد تا به مولوی و عطار رسید هرچند ظاهری زیبا و دگرگون بود و دائم با شریعت مداران در تضاد بود و ملغمه‌ای از انواع تفکرات از نوع نگرش فلاسفه یونانی و التقاطی از سایر افکار بود، جریان‌هایی به‌موازات هم و گاهی در تباین باهم را شکل داد.که در ادامه مسیر تصوف نقش بسزایی را ایفا نمود.
واژگان کلیدی
تحلیل تطبیقی، هفت مرحله، عرفان، عطار نیشابوری، مولوی.
[1] . گروه زبان وادبیات فارسی، واحدشبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.
Email: leilafz199@gmail.com
[2] . گروه زبان و ادبیات فارسی، واحدمرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: sayyadi@marandiau.ac.ir
[3] . گروه زبان و ادبیات فارسی، واحدمرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.
Email: ma_gheibi@yahoo.com
تاریخ دریافت: 9/8/1402 پذیرش نهایی: 11/11/1402