فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسی زمینه¬های تاریخی گرایش¬های اخلاقی و عرفانی قرآن پژوهان شبه‌قاره هند در دوره میانه
تاریخ قرون میانه شبه قاره هند، با ظهور آثار قرآنی و تفاسیری که گرایش‌های اخلاقی و عرفانی در آنها برجستگی دارد، همراه بوده است. برخی از این آثار به مفسرانی از خود شبه‌قاره و برخی به مهاجران ایرانی تعلق دارد. این جستار به روش استناد تاریخی، ضمن بیان تاریخ تفسیر و مراحل آ چکیده کاملتاریخ قرون میانه شبه قاره هند، با ظهور آثار قرآنی و تفاسیری که گرایش‌های اخلاقی و عرفانی در آنها برجستگی دارد، همراه بوده است. برخی از این آثار به مفسرانی از خود شبه‌قاره و برخی به مهاجران ایرانی تعلق دارد. این جستار به روش استناد تاریخی، ضمن بیان تاریخ تفسیر و مراحل آن در شبه‌قاره، به شیوه توصیفی- تحلیلی، گرایش‌های اخلاقی و عرفانی دو مورد از تفاسیر قرن هشتم و نهم هجری آن دیار را بررسی کرده، زمینه های تاریخی پیدایش تفاسیر با گرایش‌های یادشده را آشکار می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - جايگاه اخلاق در فلسفه دكارت
در اين مقاله، پس از تبیین نوآوری‌های دکارت در زمینه انسان‌شناسی، در وهله نخست ويژگي‌هاي شك دكارتي، و تقدم اراده بر انديشه، يعني ارادي انديشيدن، بررسي شده و اثبات ميشود كه در فلسفه دكارت، اثبات «ايده بداهت» و قضيه «مي‌‌انديشم»، مبتني بر اراده است. «من» اراده مي‌كنم كه ش چکیده کاملدر اين مقاله، پس از تبیین نوآوری‌های دکارت در زمینه انسان‌شناسی، در وهله نخست ويژگي‌هاي شك دكارتي، و تقدم اراده بر انديشه، يعني ارادي انديشيدن، بررسي شده و اثبات ميشود كه در فلسفه دكارت، اثبات «ايده بداهت» و قضيه «مي‌‌انديشم»، مبتني بر اراده است. «من» اراده مي‌كنم كه شك كنم، فكر كنم، پس هستم. به اين ترتيب، اراده به نحو پيشيني در فلسفه او امري پذيرفته‌شده است و اين نكته‌اي است كه بیشتر دكارت‌پژوهان به آن كمتر توجه كرده‌اند. در بخش دوم، بعد از تعيين حيطه شك، با طرح بحث اراده و جدايي عقل عملي از عقل نظري، تفكيك حكمت از فلسفه در دكارت بررسي ميشود. مقاله در بخش سوم درصدد است زیربنای اخلاقیِ موجود اندیشنده، ارتباط آن با «من» طبیعی و کانون وجدانیات را، که نخستین سنگ بنای آن در قضيه بسيط و شك‌ناپذير «cogito, ergo sum» جلوه‌گر می‌شود، بیابد. در مرحله نهايي، به اين نكته مي‌پردازد که آيا دكارت مي‌تواند از «اخلاقيات» به عنوان «بالاترين و كامل‌ترين نظام اخلاقي، كه مستلزم معرفت كامل به ساير علوم است و آخرين مرتبه حكمت»، فقط به «اخلاق موقت» بسنده كند؟ با تبيين این مطلب و پاسخ به اين پرسش، جايگاه اخلاق در فلسفه دكارت بررسي خواهد شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - الاهیات اخلاقی و امکان آن درحوزۀ اندیشۀ اسلامی
الاهیات اخلاقی، اصطلاحی در حوزۀ مسیحیت کاتولیک است. در دایره‌المعارف کاتولیک، حوزه الاهیات جامع به دو بخش الاهیات جزمی و الاهیات اخلاقی تقسیم می‌شود. الاهیات جزمی، به مباحث نظری و الاهیات اخلاقی، به مباحث عملی می‌پردازد. وظیفه این الاهیات، طراحی هنجارهای اخلاقی و دینی چکیده کاملالاهیات اخلاقی، اصطلاحی در حوزۀ مسیحیت کاتولیک است. در دایره‌المعارف کاتولیک، حوزه الاهیات جامع به دو بخش الاهیات جزمی و الاهیات اخلاقی تقسیم می‌شود. الاهیات جزمی، به مباحث نظری و الاهیات اخلاقی، به مباحث عملی می‌پردازد. وظیفه این الاهیات، طراحی هنجارهای اخلاقی و دینی برای حوزۀ عمل انسانی است. امروزه، الاهیات اخلاقی از زیرمجموعه‌های الاهیات عملی محسوب می‌شود. زیرا در قرن نوزدهم الاهیات عملی به منزلۀ یک کل آمیخته با زندگی بشر شکل گرفت. هرچند این الاهیات مربوط به تجربۀ تاریخی مسیحیت است، ولی هستۀ مرکزی رویکرد آن از یک سو، عبارت است از فعال کردن ظرفیت‌های عملی الاهیات در صحنۀ زندگی معاصر، و چالش با سکولاریسم در مدیریت زندگی انسان دیندار از سوی دیگر، که در همۀ ادیان ابراهیمی مشترک بوده است. اگر الاهیات اخلاقی، نظریاتی در خصوص روابط انسان و افعال آزادانۀ او در مقابل خدا باشد و از وسایلی سخن بگوید که خدا برای دست‌یابی به آن هدف در اختیار آدمی قرار داده است، ما در حوزۀ اسلامی می‌توانیم اخلاق و فقه را، مشروط به آنکه بر اساس نیاز زمانه بازخوانی و بررسی عقلانی شوند، حیطه الاهیات اخلاقی در اسلام معرفی کنیم. فایدۀ این الاهیات، اصلاح بعضی فتاوا، بالا بردن قدرت تشریح و تبیین احکام و راه‌های تحقق بخشیدن به آرمان‌های دینی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بررسی زمینه¬های تاریخی گرایش¬های اخلاقی و عرفانی قرآن پژوهان شبه‌قاره هند در دوره میانه
تاریخ قرون میانه شبه قاره هند، با ظهور آثار قرآنی و تفاسیری که گرایش‌های اخلاقی و عرفانی در آنها برجستگی دارد، همراه بوده است. برخی از این آثار به مفسرانی از خود شبه‌قاره و برخی به مهاجران ایرانی تعلق دارد. این جستار به روش استناد تاریخی، ضمن بیان تاریخ تفسیر و مراحل آ چکیده کاملتاریخ قرون میانه شبه قاره هند، با ظهور آثار قرآنی و تفاسیری که گرایش‌های اخلاقی و عرفانی در آنها برجستگی دارد، همراه بوده است. برخی از این آثار به مفسرانی از خود شبه‌قاره و برخی به مهاجران ایرانی تعلق دارد. این جستار به روش استناد تاریخی، ضمن بیان تاریخ تفسیر و مراحل آن در شبه‌قاره، به شیوه توصیفی- تحلیلی، گرایش‌های اخلاقی و عرفانی دو مورد از تفاسیر قرن هشتم و نهم هجری آن دیار را بررسی کرده، زمینه های تاریخی پیدایش تفاسیر با گرایش‌های یادشده را آشکار می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - اسلام جهانی و راه‌های گسترش آن از منظر قرآن
بر خلاف بسیاری از ادیان، خداوند در قرآن کریم، دین اسلام را دینی جهانی و فراگیر معرفی می‌کند و وعدۀ غلبۀ آن بر ادیان دیگر را می‌دهد. به جهت گسترش این دین، مسلمانان به تبلیغ و نشر آن تشویق شده‌اند. این موضوع زیربنای دیدگاه برخی فقها و مفسران قرار گرفته است تا آیات جهاد و چکیده کاملبر خلاف بسیاری از ادیان، خداوند در قرآن کریم، دین اسلام را دینی جهانی و فراگیر معرفی می‌کند و وعدۀ غلبۀ آن بر ادیان دیگر را می‌دهد. به جهت گسترش این دین، مسلمانان به تبلیغ و نشر آن تشویق شده‌اند. این موضوع زیربنای دیدگاه برخی فقها و مفسران قرار گرفته است تا آیات جهاد و قتال را بر جهاد ابتدایی، با هدف نشر دین، تطبیق دهند. این مقاله می‌کوشد در ابتدا چند اصل نظری را، که از محکمات قرآن هستند، به عنوان چارچوبی قرآنی برای برداشت درست از آیات جهاد و قتال تبیین کند. بر اساس ملاحظۀ این اصول معلوم می‌شود که آیات متعددی در قرآن کریم با گسترش دین و دعوت از راه قتال مخالفت دارند و در نتیجه، آیات جهاد فقط ناظر به «دفاع» هستند. بررسی مستقیم آیات جهاد، که در انتهای مقاله صورت گرفته است، همین مطلب را نشان می‌دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - سویه‌های فایده‌گرایانه‌ی عرفی در اصول فقه سنی
نظریه‌ی حقوقی اهل سنت از نزاع اصحاب رای و اصحاب حدیث تا به امروز مسیری طولانی را پیموده است؛ اصحاب رای متهم بودند که نظام عقل‌گرایانه‌ای را در استنباط حکم شرعی حاکم ساخته‌اند و به دنبال تخریج مناطات احکام در فرآیند قیاس هستند. این پژوهش ضمن تایید این ادعا، رویکرد اصحاب چکیده کاملنظریهی حقوقی اهل سنت از نزاع اصحاب رای و اصحاب حدیث تا به امروز مسیری طولانی را پیموده است؛ اصحاب رای متهم بودند که نظام عقل‌گرایانه‌ای را در استنباط حکم شرعی حاکم ساخته‌اند و به دنبال تخریج مناطات احکام در فرآیند قیاس هستند. این پژوهش ضمن تایید این ادعا، رویکرد اصحاب حدیث را که پس از آن در قالب فقه مالکی و فقه حنفی ساماندهی شدند نیز بر اساس مدلی فایده‌گرایانه می‌داند که در مقام استنباط حکم شرعی به مصالح احکام توجه دارند و آن را قابل کشف می‌دانند. این پژوهش در جستجوی سویه‌های فایده‌گرایانه‌ی عرفی در اصول فقه سنی است و نشان می‌دهد که چگونه فایده‌گرایی با اشکال متفاوت، سراسر منظومه‌ی معرفت دینی سنیان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نظام استنباط در همه‌ی مذاهب سنی با عنصر مصلحت به مثابه‌ی اصلی فایده‌گرایانه پیوندی وثیق دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - مراتب بندگي در انديشه فخر رازي با تأكيد بر تفسير كبير
بندگی، به عنوان مهم‌ترين هدف آفرينش انسان، مورد توجه حكما، متكلّمان، مفسّران قرآن كريم و متفكران علم اخلاق بوده است. فخر رازي، مفسّر و متكلم برجسته جهان اسلام، معتقد است بندگي مراتب و درجاتي دارد. در سخنان وي، با سه گونه بندگي عاميانه، عالمانه و عارفانه (عاشقانه) مواجه چکیده کاملبندگی، به عنوان مهم‌ترين هدف آفرينش انسان، مورد توجه حكما، متكلّمان، مفسّران قرآن كريم و متفكران علم اخلاق بوده است. فخر رازي، مفسّر و متكلم برجسته جهان اسلام، معتقد است بندگي مراتب و درجاتي دارد. در سخنان وي، با سه گونه بندگي عاميانه، عالمانه و عارفانه (عاشقانه) مواجه مي شويم. او عبوديّت را آمیزه‌ای از معرفت و عمل، و معرفت را امري شدّت و ضعف پذير مي داند. از این‌رو بندگي، در هر مرتبه اي از مراتب سه گانه خود، تشكيك پذير است. می‌توان گفت از دیدگاه وی، بندگی، تابع کمال و نقصان اموری همچون ایمان، تقوا و قوای نفس است. وي، بندگي عاميانه را مصداق عبادت ندانسته و بندگی عارفانه را برترین مقام می‌شمارد. در اين پژوهش، به تبيين و تحليل مراتب مذكور و چگونگي ترتّب آنها بر يكديگر، از ديدگاه فخر رازي، با محوريت تفسير كبير پرداخته شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - علم اخلاق: تعریف، موضوع و هدف
اخلاق بر اساس معنای اصلی و ریشه لغوی‌اش مربوط به آن دسته صفاتی می‌شود که در نفس راسخ و تثبیت شده است، به طوری که صاحب آن صفت بی‌درنگ کار متناسب و متناظر با آن را انجام می‌دهد؛ ولی در تعریف اصطلاحی، دانشی است که صفات نفسانی خوب و بد و رفتارهای متناسب با آنها را معرفی می چکیده کاملاخلاق بر اساس معنای اصلی و ریشه لغوی‌اش مربوط به آن دسته صفاتی می‌شود که در نفس راسخ و تثبیت شده است، به طوری که صاحب آن صفت بی‌درنگ کار متناسب و متناظر با آن را انجام می‌دهد؛ ولی در تعریف اصطلاحی، دانشی است که صفات نفسانی خوب و بد و رفتارهای متناسب با آنها را معرفی می‌کند و شیوه به دست آوردن صفات خوب و انجام اعمال پسندیده و دوری از صفات بد و کردار ناپسند را نشان می‌دهد. موضوع این علم از جهت نفس، محدود و از لحاظ صفت، گسترده است و در آن چهار عمومیت ملاحظه می‌شود. از آنجایی که این دانش، هم به پیراستن و آراستن نفس می‌پردازد و هم در پی نیکوسازی و زیبا کردن رفتار است هدف علم اخلاق هم در همین راستا معرفی می‌شود. پرونده مقاله